Το κείμενο της εισηγήσεως του πρωτοπρεσβυτέρου Εμμανουήλ Γιαννούλη, εφημερίου του Μητροπολιτικού Ι. Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Αιγίνης, Νομικού, Θεολόγου, ιστορικού ερευνητού και συγγραφέα, ηοποία πραγματοποιήθηκε στην κεντρική αίθουσα του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2014 και ώρα 10.00, στο πλαίσιο του ετησίου θεσμού: «ΕκδηλώσειςΔιαλόγου με την Ιστορία»(2014) του Κέντρου UNESCO του Ιονίου, με συνδιοργανωτές φορείς την Ιερά Μητρόπολη Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, την Περιφέρεια Ηπείρου ,τον Δικηγορικό Σύλλογο Κέρκυρας, τον Ιατρικό- Φαρμακευτικό Σύλλογο Κέρκυρας, το Εμπορικό Επιμελητήριο Κέρκυρας, τον Σύλλογο Ηπειρωτών Κέρκυρας και τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Λιαπάδων και Χλωμού.Το θέμα της εισηγήσεως ήταν:
ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ
(Προσφωνήσεις)
Ανταποκρινόμενος στην ευγενική πρόσκληση του Προέδρου του Κέντρου UNESCO Ιονίου κ. Γεωργίου Σκλαβούνου, αισθάνομαι πραγματικά μεγάλη χαρά και τιμή διότι βρίσκομαι σήμερα εδώ, στην χιλιοτραγουδισμένη Κέρκυρα, για να ομιλήσω ενώπιον ενός εκλεκτού ακροατηρίου. Συχνά ανατρέχει ο νους μας στα πανέμορφα νησιά του Ιονίου, με ισχυρούς πνευματικούς και ιστορικούς δεσμούς να συνδέουν την γενέτειρα μου νήσο Αίγινα με τα Επτάνησα, ιδιαίτερα με το φιλόξενο από τα πανάρχαια χρόνια νησί των Φαιάκων. Ο Επτανήσιος Άγιος Διονύσιος από την Ζάκυνθο, θεωρείται ως ο πρώτος πολιούχος και Αρχιεπίσκοπος Αιγίνης. Μάλιστα, ο Μητροπολιτικός Ναός, στον οποίο διακονεί από του έτους 1981 ο ομιλών, πανηγυρίζει στην εορτή Κοιμήσεως της Θεοτόκου αλλά και στις 17 Δεκεμβρίου, μνήμη του προαναφερθέντος Αγίου. Ένα άλλο κοινό σημείο είναι το ότι η Μητρόπολη κτίστηκε το 1806 από Επτανήσιους τεχνίτες, μαζί με το Καθολικό τηςιστορικής Ι. Μονής Χρυσολεόντισσας. Μία από τις οκτώ μεγάλες εικόνες του Τέμπλου της Μητρόπολης, οι οποίες αγιογραφήθηκαν κατά το έτος 1819, είναι εκείνη του προστάτη της Κέρκυρας Αγίου Σπυρίδωνος. Αυτή η ωραία και εκφραστική εικόνα φέρει την επιγραφή: ‘’Δέησις του Δούλου του Θεού Σπύρο Μαρτζέλο και των Γωνέων’’ (sic). Πρόκειται για τον δραστήριο πρόκριτο της Αίγινας Σπύρο Μάρκελλο, Κερκυραϊκής καταγωγής, του οποίου οι πρόγονοι εγκαταστάθηκαν στο νησί του Σαρωνικού από την Κέρκυρα γύρω στο 1650 μ.Χ. Η Μητρόπολη, τέλος, κοσμείται με τις νεώτερες ωραίες τοιχογραφίες και τα Διακοσμητικά ενός καταξιωμένου Επτανήσιου αγιογράφου, του Κωνσταντίνου Λιώκη-Λιβαδά από την Κεφαλληνία, του οποίου η υπογραφή με ερυθρά μελάνη υπο την χρονολογία ‘’1905’’ βρίσκεται σε μια τοιχογραφία του Αγίου Σπυρίδωνος στη μεσημβρινή πλευρά της Εκκλησίας.
Υπάρχει όμως και ένας μεγάλος ιστορικός δεσμός, που ενώνει μεταξύ τους τα δύο νησιά: Είναι το πρόσωπο του Ιωάννη Καποδίστρια! Η μεν Κέρκυρα καυχάται, πως υπήρξε γενέτειρα και τροφός του μεγαλυτέρου Πολιτικού ανδρός της Νεωτέρας Ελληνικής-αλλά και της Ευρωπαϊκής-Ιστορίας των αρχών του 19ου αι., στην Αίγινα όμως έλαχε η τιμή να αποτελέσει τον τόπο της επίσημης υποδοχής, ορκωμοσίας αλλά και της πολύπλευρης δράσης του, ως του πρώτου Κυβερνήτου της Χώρας! Εκ προοιμίου να αναφερθεί – και αυτό θα διαφανεί στην συνέχεια με την παράθεση αξιοπίστων πηγών, όπως είναι π.χ η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος»-,πως ο Καποδίστριας στην Αίγινα έθεσε de facto τα θεμέλια ζωής και τις βάσεις λειτουργίας του Νεωτέρου Ελληνικού Κράτους κατά το χρονικό διάστημα 26 Ιανουαρίου 1828 μέχρι 2 Οκτωβρίου 1829. Στη συνέχεια η Κυβέρνηση θα μεταφερθεί στο Ναύπλιο, από όπου συνέχισε το έργο του για περίπου άλλα 2 χρόνια, μέχρι την αποφράδα εκείνη ημέρα της Κυριακής 27 Σεπτεμβρίου (δηλ. σαν σήμερα) του 1831, όπου και συνέβη η τραγική δολοφονία του…
Στο σημείο αυτό-πριν ξεκινήσει η ανάπτυξη του θέματος-ας μου επιτραπεί η παρακάτω δήλωση: Ο ομιλών δεν είναι Ιστορικός, με την στενή του όρου έννοια. Με κίνητρο, όμως, την αγάπη του για τον τόπο και την Ιστορία, έκανε την συλλογή στοιχείων για αυτή την εθνικά κρίσιμη διετία των ετών 1828 με 29 και εκδόθηκαν ιδία δαπάνη δύο βιβλία: Το πρώτο το 1996 με τίτλο= «Η Μεγάλη Εκκλησία-ο Μητροπολιτικός Ναός στην Αίγινα» και το δεύτερο πρόσφατα, το 2013, με τον αντίστοιχο= «Ταξίδι στην Ιστορία». Στις σελίδες αυτών των βιβλίων καταβάλλεται προσπάθεια, ώστε να καλυφθεί ένα-γενικώς παρατηρούμενο- ιστορικό κενό της κοσμογονικής αυτής για την Πατρίδα μας περιόδου και να επιχειρηθεί η αποκατάσταση της αλήθειας και ακρίβειας σε μερικές παρατηρούμενες ιστορικές στρεβλώσεις, ύστερα από πολυετή έρευνα και διακρίβωση του χρόνου και του τόπου διεξαγωγής των συγκλονιστικών εθνικών γεγονότων και την ανάλυση της σημασίας τους. Συγχρόνως αποκαλύπτονται ορισμένες άγνωστες- ίσως, στους μη ειδικούς- πτυχές ζωής και δράσης του Καποδίστρια στην Αίγινα (και όχι μόνον) , οι οποίες μας δίνουν και την αφορμή για την σημερινή εισήγηση.
Για τον Καποδίστρια έχουν γραφεί και λεχθεί πολλά. Πριν φτάσουμε στην ανάλυση του θέματος: Αίγινα και Καποδίστριας και για μία καλύτερη κατανόηση και σφαιρική γνώση του, κρίθηκε σκόπιμο να γίνει κάποια συνοπτική αναφορά στην γενικότερη ζωή και δράση του (θέματα, βεβαίως, που δεν σας είναι εδώ στην Κέρκυρα τελείως άγνωστα…). Να υπενθυμισθεί, λοιπόν, πως: Ο Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 31 Ιανουαρίου 1776, ότι ήταν ο τρίτος γιος από τα εννέα παιδιά της Διαμαντίνας Γονέμη και του Αντωνομάρια Καποδίστρια και ότι ο πρόγονος του Βίκτωρ Βιττόρι έφτασε στους Κορφούς στα μέσα του14ου αιώνα από την αρχαία Ιουστινούπολη της Ιστρίας, την οποία τότε οι Βενετοί ονόμαζαν Capo d’ Istria. Σπούδασε Ιατρική, Νομική και Φιλοσοφία στο ονομαστό Πανεπιστήμιο ‘’Μπω’’ της Padova, που ήταν το αρχαίο Ελληνικό Πατάβιο. Στην Ιταλία συνδέθηκε φιλικά με τον Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο και τον Κήρυκο Χαιρέτη( τον μετέπειτα προσωπικό γιατρό του Σουλτάνου Μαχμούτ). Η Κέρκυρα με ευγνωμοσύνη θυμάται την συμβολή του Ιατρού, Νομικού, Φιλοσόφου, Διπλωμάτη και Πολιτικού Ιωάννη Καποδίστρια στα δρώμενα της κοινωνικής ζωής της πόλης.Το άστρο του εξόχου ανδρός μεσουράνησε για 17 χρόνια στο διπλωματικό και πολιτικό στερέωμα της Ευρώπης, κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αι. Τότε έφθασε μέχρι και το Ύπατο αξίωμα του ΥΠ.ΕΞ της μεγάλης Ευρωπαϊκής Δύναμης, που ήταν τότε η Αυτοκρατορική Ρωσία και ανέπτυξε όλες τις εξαιρετικές Διπλωματικές και Πολιτικές του ικανότητες, διατηρώντας ταυτόχρονα στο ακέραιο τις προσωπικές του αξίες. Οι τιμές και τα μεγαλεία της Ευρώπης δεν τον έκαναν ποτέ, όμως, να ξεχάσει την Πατρίδα του και το Ελληνορθόδοξο ήθος, με το οποίο είχε γαλουχηθεί από τους ευσεβείς γονείς του στη γενέτειρα του γη. Είναι πολύ σημαντικό πράγμα στην ζωή του ανθρώπου η σωστή Παιδαγωγία «εξ απαλών ονύχων». Ο Ιωάννης συχνά ζητούσε την Ευλογία του Πνευματικού του Πατρός, που ήταν ο ιερομόναχος Συμεών. Ποτέ δεν λησμόνησε το περιστατικό με το αφηνιασμένο άλογο έξω από το μοναστήρι της Πλατυτέρας στην Κέρκυρα, το οποίο πάντα απέδιδε σε θαύμα της Παναγίας! Οι σπάνιες αρετές, όπως ήταν η τιμιότητα, η αφιλαργυρία, η πίστη στο Θεό, οι οραματισμοί και η φιλοπατρία, διαπνέουν τα γράμματα ιδίως προς τον πατέρα του, όπου λ.χ έγραφε ότι : «θα μπορούσε να είχε γίνει Κροίσος αν το ήθελε, αλλά αυτό θα ήταν έξω από τις οικογενειακές τους αρχές», ή όταν διεμήνυε στον Τσάρο- την στιγμή κατά την οποία διαπίστωσε την δυσμενή προς την Ελλάδα αλλαγή της Πολιτικής του Αλεξάνδρου: «πως ήταν απλά υπάλληλος και όχι υπήκοος του», δηλώνοντας ευθαρσώς:« Έλλην και μόνο Έλλην!). Αυτή η κρυστάλλινη εντιμότητά του, τον έφερε τελικά σε ρήξη με τα συμφέροντα των Ισχυρών, κυρίως με την Αγγλική Πολιτική στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, με την σκοτεινή διπλωματία του Μέττερνιχ και με το δίκτυο των διαπλοκών της εποχής του. Το απλό δωμάτιο του τρίτου ορόφου επί της οδού «Δημαρχείου 10» στην Γενεύη της Ελβετίας, όπου εκεί διέμενε μετά την παραίτηση του, αποτελούσε κατά το έτος 1827 ένα σημείο αναφοράς του Διπλωματικού και Πολιτικού κόσμου της Ευρώπης. Εκείνον, ακριβώς ,τον χρόνο, ευρισκόμενος στην Αγία Πετρούπολη, αποδέχθηκε την πρόσκληση την οποία του απηύθυνε η Γ’ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων, ώστε να γίνει ο πρώτος Κυβερνήτης της Χώρας. Πράγματι! Τον Ιούλιο του 1827, αναχώρησε από την Ρωσία για το «απέραντο ερείπιο», την αγαπημένη του Πατρίδα, παίρνοντας ελάχιστα πράγματα μαζί του. Αρνήθηκε ακόμη και την σύνταξη που του πρόσφερε ο Τσάρος! Ήξερε πολύ καλά πού πήγαινε… «Η κάθοδος μου προς την Ελλάδα σημαίνει άνοδον προς τον Γολγοθάν μου», θα γράψει τότε στον επιστήθιο φίλο του, τον Ελβετό Τραπεζίτη Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο.
Στην κάθοδο του προς την Ελλάδα πέρασε από διάφορες Πρωτεύουσες και Χώρες, τις οποίες στο παρελθόν είχε επισκεφθεί υπο την επίσημη ιδιότητα του: Αρχικά επισκέφτηκε το Βερολίνο και στη συνέχεια το Λονδίνο, όπου έτυχε ψυχρής υποδοχής από τον βασιλιά Γεώργιο και τον Πρωθυπουργό Wellington. Μέσω Παρισίων και Ελβετίας στις 11 Νοεμβρίου κατέφθασε στο Τουρίνο, όπου με μεγάλη χαρά έλαβε την πληροφορία για την καταστροφή της Τουρκοαιγυπτιακής Αρμάδας στο Ναυαρίνο. Στην συνέχεια κατέβηκε στον Αγκόνα, την σπουδαία αυτή αρχαία Ελληνική πόλη της Ιταλίας. Εκεί, ανεβασμένος στο καμπαναριό της Εκκλησίας, με αγωνία αγνάντευε το φουρτουνιασμένο πέλαγος της Αδριατικής, περιμένοντας υπομονετικά το πλοίο, που θα του έστελνε ο Άγγλος Αρμοστής των Επτανήσων για την μεταφορά του στην Ελλάδα. Είχε ζητήσει από τον Φρέντερικ Άνταμ να αποβιβαστεί για λίγο στην Κέρκυρα για να προσκυνήσει στους τάφους των γονιών του. Εκείνος, όμως, αρνήθηκε! Προφανώς, οι Άγγλοι δεν επιθυμούσαν μια συνάντηση του ικανού Διπλωμάτη στην Κέρκυρα με τους τρεις Πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων, τον Άγγλο Stratford Canning, τον Ρώσο Ribaupierre και τον Γάλλο Guilleminot, λόγω του ότι ο Σουλτάνος είχε κηρύξει τότε ‘’Τζιχάντ’’ (=ιερό πόλεμο) κατά των Χριστιανών, μετά από την καταστροφή του Στόλου στο Ναυαρίνο. Κατά συνέπειαν οι Διπλωμάτες,( οι οποίοι μέχρι εκείνη την στιγμή συζητούσαν με τον Σουλτάνο Μαχμούτ το «Ελληνικό Ζήτημα»), είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Πόλη και να καταφύγουν στην Κέρκυρα, αναμένοντας εκεί τις οδηγίες των Κυβερνήσεων τους. Οι Άγγλοι δεν ήθελαν στα μελλοντικά εδάφη της Χώρας να περιλαμβάνεται και η Ακαρνανία, με την οποία γειτνιάζουν τα Επτάνησα…Το όραμα, όμως, του Καποδίστρια ήταν ένα Ελληνικό Κράτος με διευρυμένα σύνορα. Αποτελούσε και αυτό, φαίνεται, ένα σημείο μελλοντικών τριβών…
Στις 14 Δεκεμβρίου η κορβέττα «Wolf» αγκυροβόλησε στον Αγκόνα. Ανήμερα Χριστούγεννα και καταμεσίς στο πέλαγος, από το «Wolf» ο Καποδίστριας με τη συνοδεία του επιβιβάστηκαν στο «Warspite», το βαρύ Αγγλικό πολεμικό με τα 74 κανόνια, που ήταν και εκείνο μπαρουτοκαπνισμένο από την Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Αρχικός προορισμός ήταν η Μάλτα, όπου ο Άγγλος Ναύαρχος Κόδριγκτον περίμενε εναγωνίως τον Καποδίστρια με σκοπό να ανιχνεύσει τις προθέσεις του. Αυτή η συνάντηση τελικά πραγματοποιήθηκε, κερδήθηκε ο αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσα στους δύο άνδρες, με αίσιο πρακτικό αποτέλεσμα την απελευθέρωση 120 Ελλήνων ναυτικών, οι οποίοι είχαν συλληφθεί από το Βρετανικό Πολεμικό Ναυτικό και βρίσκονταν φυλακισμένοι στις φυλακές της Μάλτας κατηγορούμενοι για πειρατεία! Όλοι αυτοί επιβιβάστηκαν στο «Warspite», με επόμενο προορισμό την Αίγινα... Γιατί, όμως, την Αίγινα; Και ποια σχέση μπορούσε να είχε τότε η «νύμφη του Σαρωνικού» με τον Καποδίστρια; Στην απάντηση του ως άνω ερωτήματος θα μας βοηθήσει η γνώση ορισμένων στοιχείων της Τοπικής Ιστορίας του νησιού:
Μετά από τις φοβερές καταστροφές, τις οποίες προξένησαν οι Τούρκοι σε διάφορες περιοχές , από την αρχή της Επαναστάσεως του 1821 άρχισαν να καταφεύγουν σταδιακά στην Αίγινα κύματα εξαθλιωμένων προσφύγων από την Μικρά Ασία, την Χίο, τα Ψαρρά, την Πελοπόννησο, την Αττική και από άλλες περιοχές του Ελληνισμού. Όλοι αυτοί οι ταλαιπωρημένοι άνθρωποι με αγωνία αναζητούσαν ένα ασφαλές καταφύγιο. Η Αίγινα τους πρόσφερε τότε αυτή την δυνατότητα, επειδή οι εχθροί πάντα είχαν τον φόβο μιας πιθανής περικυκλώσεως τους στο νησί του Σαρωνικού, γι΄αυτό και η παρουσία τους περιοριζόταν μόνον στην είσπραξη των φόρων από τον βοεβόδα της Αττικής. [1] Με την πανίσχυρη Επιτροπή των Ψαριανών, που έδρευε τότε στην Αίγινα, συνεργαζόταν στενά και ο Στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης.[2] Στις 10 Απριλίου 1826, Έλληνες και ξένοι θρήνησαν την άλωση του Μεσολογγίου… Ο Κιουταχής στην συνέχεια με τα στρατεύματα του κατέβηκε στην Αττική και άρχισε να πολιορκεί την Ακρόπολη. Η Κυβέρνηση, («Διοικητική Επιτροπή» λεγόταν τότε, υπό τον Ανδρέα Ζαΐμη), βρισκόταν την εποχή εκείνη κλεισμένη στο Μπούρτζι του Ναυπλίου, εξαιτίας του εκεί διεξαγομένου εμφυλίου πολέμου. Ανήμερα του Αγ. Μηνά, στις 11 Νοεμβρίου, η Πολιτική Κυβέρνηση με απόφαση της μεταφέρθηκε στην Αίγινα, προκειμένου να βρίσκεται κοντά στις πολεμικές επιχειρήσεις της Αττικής. Γράφει, σχετικά με αυτό το θέμα η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος»: «Έκρινεν εύλογον η σεβαστή Διοίκησις να μεταθέση την καθέδραν της εις τόπον πλησιέστερον κείμενον εις το ένδοξον τούτο στάδιον… Επ’ αυτό τούτο έκλεξε την Αίγιναν, εις ην και μετετέθη κατά την 11 του ενεστώτος μηνός. Εις την Αίγιναν επέρασε προσέτι και η Επιτροπή της Συνελεύσεως…και ήδη συνάγονται οι πληρεξούσιοι δια να συσκεφθώσι περί των μεγάλων του Έθνους συμφερόντων». [3] Στην Αίγινα η Κυβέρνηση τότε χρησιμοποιούσε ως την έδρα της τον προαναφερθέντα «Πύργο του Μαρκέλλου», ενώ η Βουλή συνεδρίαζε μέσα στον Μητροπολιτικό Ναό. Στον χώρο της Εκκλησίας συνεδρίαζαν την εποχή εκείνη οι 50 πληρεξούσιοι της Κυβερνήσεως των Πολιτικών υπό τον Ανδρέα Ζαΐμη, στους οποίους θα προστεθούν λίγο αργότερα και οι 90 της αντίστοιχης των Στρατιωτικών υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, που διενεργούσαν μέχρι τότε ξεχωριστές Συνεδριάσεις στο Καστρί της Ερμιόνης. Όλοι αυτοί οι άνδρες επρόκειτο στην συνέχεια να υποδεχθούν τον πρώτο Κυβερνήτη της Χώρας στην Αίγινα. Το ΦΕΚ, λοιπόν, της εποχής με σαφήνεια αναφέρει την μεταφορά της
[1] Οι Ψαριανοί στην Αίγινα είχαν συγκροτήσει μια ιδιαίτερα ανθηρή κοινότητα και τα πλοία τους, κατασκευασμένα «μαστορικά» από τα πεύκα του νησιού, περιπολούσαν στον Σαρωνικό και προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στον « κατά θάλασσαν» Αγώνα του Έθνους (βλ. Εμ. Γιαννούλη Βιβλ. Α: «Η μεγάλη Εκκλησία-ο Μητροπολιτικός Ναός στην Αίγινα, σελ. 37 και επ).
[2] βλ. Εμ. Γιαννούλη Α’, σελ. 78 και επ.
[3] βλ. «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», αρ. 6, « εν Αιγίνη Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 1826»,( βλ. βιβλίο Β’ Εμ. Γιαννούλη «Ταξίδι στην Ιστορία, Αίγινα, «Μεγάλη Εκκλησία»- Καποδίστριας-Αρχή Νεοελληνικού Κράτους, σελ.69). Κατ’ αυτήν ακριβώς την ημέρα συνέβη και η πρώτη Ελληνική νίκη: «Λόγος αυτοσχεδιασθείς παρά του κ. Σπυρίδωνος Τρικούπη, καθ’ ήν στιγμήν επανηγυρίζετο εν Αιγίνη η λαμπρά νίκη του Καραϊσκάκη της 24ης Νοεμβρίου 1826». Ο Σπυρ. Τρικούπης ομίλησε από τον άμβωνα της «μεγάλης Εκκλησίας» της Αίγινας, όπως και στην περίπτωση του εορτασμού της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, όπου: «Επανηγυρίσθη δε η αξιομνημόνευτος εκείνη ημέρα ως εορτή απελευθερώσεως της Ελλάδος», κατά την Γεν. Εφ. Αρ.69/19 Οκτωβρίου 1827.
Κυβερνήσεως και της Επιτροπής Συνελεύσεως από το Ναύπλιο στην Αίγινα!
Για τις συνεδριάσεις της Βουλής εντός της Εκκλησίας υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες: [1] Σύμφωνα με τον εκεί παρευρισκόμενο Νικ. Κασομούλη: « η Βουλή συνεδρίαζε μέσα στον χώρο της Εκκλησίας, ενώ ο λαός παρακολουθούσε από τον Γυναικωνίτη». Εκεί ξεκίνησε τότε η Α΄φάση των εργασιών της Γ΄Εθνοσυνελεύσεως. Λόγω, όμως ,των διαφωνιών των Συνέδρων, τελικά θα μεταφερθεί από την Αίγινα στην Τροιζήνα του Πόρου. Στις 3 Απριλίου του 1827, η κρίσιμη αυτή Σύνοδος του Έθνους εξέλεξε για μια επταετία ως Κυβερνήτη της Χώρας τον Ιωάννη Καποδίστρια, ορίζοντας ταυτόχρονα μία τριμελή Αντικυβερνητική Επιτροπή για την υποδοχή και την παράδοση της –όποιας, υπήρχε τότε – Εξουσίας σε αυτόν. Τα μέλη της Επιτροπής ήταν: Ο εκπρόσωπος του Μοριά Γεώργιος Μαυρομιχάλης, των νήσων Μαρκής Μιλαήτης και της Ρούμελης Ιωαννούλης Νάκος. Έτσι, δρομολογήθηκαν οι σημαντικές για τον τόπο εξελίξεις: Εφ όσον η Αντικυβερνητική Επιτροπή κατά το έτος 1827 βρισκόταν στην Αίγινα, επόμενο ήταν εκεί να μεταβεί και ο Κυβερνήτης, προκειμένου να παραλάβει από αυτήν τα ηνία της Χώρας! Τότε, στάλθηκε από την Αίγινα στην Μάλτα ένα πολεμικό πλοίο, προκειμένου να συνοδεύσει τιμητικά τον ερχόμενο Κυβερνήτη.
Μετά από αυτή την παρέκβαση, η οποία και έγινε χάριν της αλληλουχίας των γεγονότων, ξαναγυρίζουμε τώρα στη Μάλτα, για να διαπιστώσουμε πώς περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τα γεγονότα η : «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», «Εν Αιγίνη Σαββάτω 14 Ιανουαρίου 1828» και υπό τον τίτλο: «Η εις την Ελλάδα άφιξις του εξοχωτάτου κόμητος Ιω. Καποδίστρια Κυβερνήτου της Ελλάδος». Διαβάζουμε αποσπάσματα από το κείμενο: « Ο κόμης Καποδίστριας ανεχώρησεν εκ Μάλτας την 2 Ιανουαρίου επί του αυτού δικρότου, προαποπλεύσαντος του «Έκτορος», Ψαρριανού, πολεμικού βρικίου του καπετάν Γιαννίτση, απεσταλμένου εις Μάλταν παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως προς υποδοχήν της Εξοχότητος του. Μία δε Ρωσσική φρεγάτα και έτερον εν πλοίον εκ του Γαλλικού στόλου μέλλουν να έλθουν όσον τάχιστα εις Αίγιναν, δια να συγκροτηθή τακτικόν Ναυτικόν, υπό την προστασίαν του οποίου θέλει συσταθή η νέα Κυβέρνησις. Την 4 νοτιοδυτικός άνεμος έφερε το Ουάρσπιτ πέραν του πορθμού των Κυθήρων. Αλλά την 5, πνεύσαντος βορέου, ηναγκάσθη το πλοίον να παρεκτραπή της οδού και να καταφύγη εις τον Αργολικόν Κόλπον. Την δε 6 περί την 11 ώραν εσπέρας ενελιμενίσθη κατέμπροσθεν του Ναυπλίου, και πάραυτα ειδοποιήθησαν εις την πόλιν περί της αφίξεως του Εξοχωτάτου κόμητος Καποδίστρια… Οι δημογέροντες της πόλεως και οι διάφοροι οπλαρχηγοί των φρουρίων ήλθον εις το πλοίον προς υπάντησιν της Εξοχότητος του, μετά του οποίου και συνδιελέχθησαν ιδιαιτέρως έκαστος, δείξαντες προς αυτόν την υπόκλισιν των και προσφέραντες τας κλεις της πόλεως και των φρουρίων. Η δε Εξοχότης του τους απεκρίθη ότι δεν θεωρείται ακόμη ειμή ως απλούς περιηγητής, και ότι τους ευχαριστεί μεν δια τας ευνοϊκάς ταύτας διαθέσεις των, δεν δύναται δε να πράξη τι προτού να λάβη εις Αίγιναν την συνέντευξιν μετά της Βουλής των Αντιπροσώπων του Έθνους και να αναδεχθή κατά τάξιν το υπούργημα, το οποίον ενεπιστεύθησαν εις αυτόν οι Έλληνες».
[1] βλ. Γ.Α.Κ «μικροί Κλάδοι», Βουλευτικόν, φακ.1/10 Δεκεμβρίου 1828). «Άμα ενταύθα μετέβη η Σ. Διοίκησις και η Σ. Βουλή ήρχισε τας συνεδριάσεις της εις τον Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου», γράφει προς την Κυβέρνηση η τότε νεωκόρος της Εκκλησίας και ζητά οικονομική βοήθεια, προφανώς λόγω των υπερωριών της…
Πράγματι! Στο νησί του Σαρωνικού είχαν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για την υποδοχή του: [1] Στο προαύλιο της Μητροπόλεως, όπου θα γινόταν η ομιλία από τον λόγιο ιεροδιάκονο Θεόφιλο Καϊρη, τοποθετήθηκε ένα κουβούκλιο σε σχήμα Εκκλησίας. [2] Συγχρόνως επιταχύνθηκαν οι εργασίες ανακατασκευής του οικήματος ιδιοκτησίας Δημ. Μοίρα, το οποίο επρόκειτο να αποτελέσει το πρώτο Κυβερνείο της Χώρας. [3] Η «Γενική Εφημερίς» συνεχίζει την συγκινητική περιγραφή:
«Την 9 προς το εσπέρας κοπάσαντος του ανέμου απέπλευσε το Ουάρσπιτ, και την 11 περί λύχνων αφάς άραξεν εις τον λιμένα της Αιγίνης… Την επαύριον, 12 Ιανουαρίου, έγεινεν από τα εις τον λιμένα προσωρμισμένα Ελληνικά πλοία, από την Γαλλικήν φρεγάταν Ήραν παρευρισκομένην εις τον λιμένα της Αιγίνης και από το Ουάρσπιτ πυροβολικαί αντιχαιρετήσεις… Περί την 5 ώραν της ημέρας ο Εξοχώτατος Κυβερνήτης αποβάς εκ του δικρότου έλαβεν όλας τας συνήθεις και ανηκούσας τιμάς. απέβη δε εις την ξηράν επί ολκάδος του δικρότου, φερούσης την Ελληνικήν Σημαίαν συνωδευμένος από τους Καπετάνους Πάρκερ και Λεβλάγκ. Τόπος της δημοτελούς υποδοχής της Εξοχότητος του είχε προσδιορισθή το προαύλιον της ενταύθα μητροπόλεως της Παναγίας, ήτις κατά το παρόν χρησιμεύει ως Βουλευτήριον. Εκεί, λοιπόν, είχε σχηματισθεί ώς τις περίβολος κατεστρωμένος από δάφνας, εντός του οποίου συνελθόντες όλος ο χορός των Αντιπροσώπων συνεδρίαζον. Ο Εξοχώτατος Κυβερνήτης απέβη εις το παράλιον της πόλεως εν μέσω των ευφημιών αναριθμήτου πλήθους… Ο δρόμος ο φέρων από τον αιγιαλόν εις το Βουλευτήριον, όλαι αι παραστοιχούσαι οικίαι, και τα πέριξ του Βουλευτηρίου ήσαν πλήθοντα ενθουσιώντος λαού, διά μέσω του οποίου η Εξοχότης του ήλθεν εις το Βουλευτήριον προπεμπόμενος παρά του Ιερατείου και παντός του διοικητικού συστήματος, και ακολουθούμενος υπό πλήθους φερόντων κλάδους δάφνης και ελαίας, και ανευφημούντων συχνάκις τον Κυβερνήτην. Η Βουλή υπεδέχθη τον Κυβερνήτην με τα πλέον ζωηρά δείγματα της κοινής τιμής και αγάπης. Ευθύς εψάλη κατανυκτική δοξολογία προς τον Ύψιστον, ότι επακούσας τας ευχάς του τεταπεινωμένου λαού του ηυδόκησε να πέμψη εις αυτόν αρχηγόν άξιον να τον αναστήση και να τον φέρη εις την ευτυχίαν… Μετά δε την δοξολογίαν αναστάς ο Κ. Θεόφιλος Καΐρης εξεφώνησεν λόγον… Αφού ετελείωσεν η τελετή, ο Κυβερνήτης επροπέμφθη με την αυτήν παράταξιν έως την προσδιωρισμένην δι’ αυτόν οικίαν…». Για την αποβίβαση του Καποδίστρια στις 12 Ιανουαρίου 1828 στην στεριά της Αίγινας, ( η οποία-σύμφωνα με μία μαρτυρία- αριθμούσε τότε 100 χιλ. ψυχές!), ο αυτόπτης μάρτυς Νικ. Κασομούλης σημειώνει: «Μόλις επάτησεν το έδαφος και όλων αι καρδίαι εσκίρτησαν πάλιν
[1] Εντολή της Κυβερνήσεως στον Αστυνόμο ήταν να προμηθεύσει: «Ικανάς δάφνας και μυρτιάς, αι οποίαι θέλει χρησιμεύσουν προς ευπρέπειαν της γενησομένης εις την έλευσιν του Κυβερνήτου υποδοχής»,(βλ. Γ.Α.Κ. Υπουργ. Εσωτ. φακ. 1643/10 Δεκεμβρίου 1827). Η Επιτροπή των Ψαριανών καθάρισε την πόλη, ετοίμασε τα φανάρια για τη νύκτα, έκλεισε τις λακκούβες στους δρόμους και «περιόρισεν την διέλευσιν των χοίρων»!
[2] βλ. Ν. Κασομούλη, Στρατιωτικά ενθυμήματα Β’, σελ 690: «Η Αντικυβερνητική Επιτροπή έστησεν ένα θρονίσκον Δεσποτικόν, τον οποίο εστόλισεν με μυρσίνας και δάφνας»( βλ.: Μεγ. Ελλην. Εγκυκλοπαίδεια, άρθρο «Αίγινα»: «Κατά την πρώτην δοξολογίαν θρόνος του Καποδίστρια ήταν ένα απλούν ξύλινο στασίδι. Αυτό εχρησιμοποίει όταν τακτικώς εκκλησιάζετο τας Κυριακάς και εορτάς»).
[3] βλ. Γ.Α.Κ. Γεν. Γραμματεία, Φακ. 15/10 Φεβρουαρίου 1828= Επιστολή της χήρας του Δημητρίου Μοίρα προς τον Καποδίστρια, μέσα στην οποία γράφει: «Κατά κλήρον εκ της πατρικής και μητρικής περιουσίας του μακαρίτου ανδρός μου, αυταδέλφου του κ. αρχιμανδρίτη (Σημ: του Γρηγορίου Μοίρα), έπεσεν εις το ανάλογόν μου το ήμισυ οσπήτιον (το οποίον με μεγάλην μου χαράν αξιώθη να κατοικήσετε), καθώς και όλα τα οσπητάκια τα εις την αυλή ευρισκόμενα».
του λαού. Πολλούς είδον να κλαίγουν από την χαράν τους, ευχαριστούντες τον Θεόν δια τον άνδρα τον οποίον μας εξαπέστειλεν». [1] 0 ίδιος ο Καποδίστριας αργότερα θα αποκαλύψει, πως η θέα των σκελετωμένων παιδιών και το κλάμα των γυναικών, που είχαν χάσει στον πόλεμο τους άνδρες τους, τον είχαν τότε βαθειά συγκλονίσει! Ήταν άνθρωποι που είχαν δώσει τα πάντα ,επτά χρόνια τώρα στον Αγώνα, γέροι κατάκοποι ,παιδιά που γύριζαν ξυπόλυτα γεμάτα ψείρες, πεινασμένα, χωρίς μάννα και πατέρα, απροστάτευτα. Όλοι αυτοί τον έβλεπαν ως «Μεσσία», ως Ελευθερωτή…
Υπό τους ήχους της μουσικής μπάντας του Αγγλικού δικρότου, με ζητωκραυγές και σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού και συγκίνησης, στο «Προαύλιον της ενταύθα Μητροπόλεως της Παναγίας, ήτις κατά το παρόν χρησιμεύει ως Βουλευτήριον», (σύμφωνα πάντα με το ΦΕΚ της εποχής), έγινε τότε και «εξ ονόματος του Έθνους» από τον γηραιό Πρόεδρο της Βουλής Νικ. Ρενιέρη και την Αντικυβερνητική Επιτροπή η επίσημη υποδοχή του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος! Ο αυτόπτης Νικ. Κασομούλης περιγράφει την σκηνή, από την ομιλία του Καϊρη στο πλατύσκαλο της βορινής πλευράς του γυναικωνίτη της Εκκλησίας, με την πληροφορία ότι μερικά σημεία της ομιλίας ήταν ιδιαίτερα μελανά, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να ανέβει στην σκάλα ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης και να τον τραβά από το ράσο για να κατέβει! Όμως ο Καποδίστριας, που παρακολουθούσε με «χαρίεν και σοβαρό ύφος» όρθιος την ομιλία, έκανε νόημα ο ομιλητής να συνεχίσει… Μετά από την Δοξολογία και την ομιλία του Καΐρη ,[2]η πομπή κατέληξε «εις την προσδιωρισμένην δι’ αυτόν οικίαν».
Με την εγκατάσταση του στο Κυβερνείο της Αίγινας ο Κυβερνήτης άρχισε να εκδίδει τους πρώτους Νόμους του Κράτους ,γνωστούς ως «Ψηφίσματα». Αναφέρουμε ενδεικτικά:
Ψήφισμα ΣΤ’, άρθρο Α’: « Η προσωρινή Κυβέρνησις της Ελλάδος καθιδρύεται ορκιζομένη επί της Εκκλησίας της Μητροπόλεως της Αιγίνης την 26 Ιανουαρίου εις τας 10 ώρας πρό του μεσημερίου». [3]
Άς προσέξουμε, εδώ, την έμφαση που αποδίδεται με την χρήση του ρήματος «καθιδρύεται», όπως και τον τοποχρονολογικό προσδιορισμό αυτού του κοσμογονικού για την Πατρίδα μας εθνικού γεγονότος: Πρόκειται, πλέον, για την επίσημη ορκωμοσία όχι μόνον του πρώτου Κυβερνήτη, αλλά και του πρώτου Πρωθυπουργού, των Υπουργών και της Βουλής αντίστοιχα, δηλαδή: του Καποδίστρια, του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των Γραμματέων και των 27 μελών του «Πανελληνίου»! Η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», συνεχίζει την ωραία περιγραφή της:«Πριν έλθη η 10 ώρα προ μεσημβρίας της ημέρας αυτής είχον γίνει όλαι αι εις την πάνδημον ταύτην τελετήν ανήκουσαι προετοιμασίαι. Ο δρόμος ο φέρων από την οικίαν του
[1] Βλ. Νικ Κασομούλη «Ενθυμήματα Στρατιωτικά», τομ. Γ’ σελ. 10
[2] Βλ. ως άνω: «Τελειωθείσης της Δοξολογίας, ευθύς ανέβη ο κ. Θεόφιλος Καϊρης εις την σκάλαν του γυναικωνίτου, πέτρινον και έχουσαν εξώστην αρκετόν και υψηλόν». Μεγάλο μέρος της ομιλίας του Καϊρη καταχωρείται στο βιβλίο του Εμ. Γιαννούλη ,Η «μεγάλη Εκκλησία», στις σελ.99-104.
[3] Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος ψηφίζει: Ψήφισμα Στ αρ. 18 «Η καθίδρυσις της προσωρινής Κυβερνήσεως εκτελείται με τους πλέον απλούς τρόπους. Πάσα εορτή, ήτις ήθελε επιφέρη έξοδον αντιβαίνει εις την δυστυχή θέσιν της πατρίδος μας. Ο μόνος τρόπος να εκτελεσθή η εις τον Θεόν και το Έθνος ευάρεστος αύτη τελετή είναι να γίνει πραγματική τις περίθαλψις εις τους δυστυχείς πολίτας, οίτινες έχασαν την καλύβαν των. Θέλομεν προσπαθήσει μ’ όλα ταύτα να προμηθεύσωμεν εις τοιαύτην ευκαιρίαν κάποιαν παρηγορίαν εις την αθλιότητά των τηρούντες την εντολήν του Κυρίου «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου…».
Κυβερνήτου εις την Εκκλησίαν της Μητροπόλεως, όπου έμελλε να τελεσθή η ορκωμοσία, ήτο κατεστρωμένος από ελαιών κλάδους. Όταν έφθασεν η προσδιωρισμένη ώρα, ο Κυβερνήτης, συνοδευόμενος από τα ήδη εκλεχθέντα μέλη του Πανελληνίου και τον Γραμματέα Επικρατείας, ήλθεν εις την Μητρόπολιν μετά της προσηκούσης τάξεως εν μέσω πολυαρίθμου λαού. Προηγούντο δε εις την πομπήν πρώτον μεν οι Παίδες της Αλληλοδιδακτικής Σχολής με την σημαίαν των, φέροντες όλοι ανά χείρας κλάδους ελαίας. έπειτα δε δύο σημαίαι Ελληνικαί και η μουσική του Αγγλικού δικρότου Ουάρσπιτ. Όταν δε έφθασαν εις τον Ναόν, πρώτον μεν ετελέσθη παρά του Ιερού Κλήρου η συνήθης Παράκλησις… έπειτα δε σταθείς ο Κυβερνήτης κατά πρόσωπον του Μητροπολίτου κρατούντος εις χείρας το Ιερόν Ευαγγέλιον, και ανατείνας την δεξιάν ωρκίσθη τον εις το Ε’ Ψήφισμα περιεχόμενον όρκον. Επομένως ωρκίσθησαν κατά τον αυτόν τρόπον και τα μέλη του Πανελληνίου μετά του Γραμματέως της Επικρατείας… Τελεσθείσης της ορκωμοσίας, εψάλη μικρά δοξολογία προς τον Θεόν, και μετ’ αυτήν συνήθης δέησις υπέρ των τριών Ηγεμόνων των προστατευόντων την Ελλάδα. [1] Εις την δέησιν ταύτην η πόλις εκανονοβόλησεν είκοσι και μίαν. Μετά ταύτα έγιναν ετέρα δέησις υπέρ του Κυβερνήτου Κόμητος Καποδίστρια και της νέας Κυβερνήσεως της Ελλάδος, και τα εν τω λιμένι Αγγλικά και Ρωσσικά πλοία εκανονοβόλησαν δέκα και εννέα υψώσαντα την Ελληνικήν σημαίαν.. Απεπληρώθη η πάνδημος αύτη τελετή δια της συχνής ανευφημίας του λαού «Ζήτω ο Κυβερνήτης ημών» και η Εξοχότης του επέστρεψε εις την οικίαν με την αυτήν πομπήν, με την οποίαν ήλθεν εις τον Ναόν. Η ημέρα αύτη υπήρξεν ημέρα κοινής χαράς και αγαλλιάσεως, και θεωρείται ως μία των επισημοτέρων ημερών της Ελλάδος δια την καθίδρυσιν της νέας Κυβερνήσεως». [2]
Με την εγκατάσταση του στο Κυβερνείο της Αίγινας, ο Καποδίστριας άρχισε να εργάζεται νυχθημερόν σκληρά, για να βάλει θεμέλια γερά στο υπο δημιουργίαν Κράτος. Ύστερα από την σχετική πρόσκληση του, κατέβηκαν από την Κέρκυρα στην Αίγινα τα αδέλφια του Αυγουστίνος και Βιάρος μαζί με άλλα πρόσωπα, όπως ήταν λ.χ ο πολύς Ανδρέας Μουστοξείδης, ο οποίος αποτελούσε το δεξί χέρι του Κυβερνήτη πάνω σε θέματα Παιδείας. Με τον Ηπειρώτη Ιωάννη Δομπόλη( τον πρώτο Υπουργό των Οικονομικών-θα λέγαμε σήμερα- και μετέπειτα Μεγάλο Εθνικό Ευεργέτη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου) κυριολεκτικά ξενυχτούσαν στο Κυβερνείο για να οργανώσουν την ανύπαρκτη τότε Οικονομία της Χώρας. Χαρακτηριστικό του ήθους του Καποδίστρια είναι η διατύπωση στο άρθρ. 18 του ΣΤ΄ Ψηφίσματος. Αξίζει να την αναφέρουμε: « Η καθίδρυσις της προσωρινής Κυβερνήσεως εκτελείται με τους πλέον απλούς τρόπους. Πάσα εορτή, ήτις ήθελεν επιφέρει έξοδον, αντιβαίνει εις την δυστυχή θέσιν της Πατρίδος μας. Ο μόνος τρόπος να εκτελεσθη η εις τον Θεόν και το Έθνος ευάρεστος αύτη τελετή είναι να γίνει πραγματική τις περίθαλψις εις τους δυστυχείς πολίτας, οίτινες έχασαν την καλύβαν των. Θέλομεν προσπαθήσει μ΄όλα ταύτα να προμηθεύσωμεν εις τοιαύτην ευκαιρίαν κάποιαν παρηγορίαν εις την αθλιότητα των τηρούντες την εντολήν του Κυρίου «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου…» Η λάμπα του δωματίου του έσβηνε στις 4 μετά τα μεσάνυκτα και άναβε ξανά στις 7 το πρωί… Μέσα στα εμπόδια και στις δυσκολίες που καθημερινά αντιμετώπιζε, ήρθε να προστεθεί και ο ψυχικός πόνος που δοκίμασε από τον αιφνίδιο θάνατο του παλαιού φίλου και
[1] Τότε εψάλη και το πρώτο «Πολυχρόνιον», που συνέθεσαν για την περίσταση οι ιεροψάλτες του Ναού. (βλ. Κοκκίνου «Ελλην. Επανάστασις», τομ. 6, σελ. 203. { Σημ: Τώρα, κατά πόσον «οι Τρεις» προστάτευαν την Ελλάδα ή τα συμφέροντα τους, αυτό είναι γεγονός, για το οποίο ήδη αποφαίνεται η Ιστορία…}).
[2] Βλ. Γεν. Εφ. Αρ. 7, περ. Γ’, Σάββατον 28 Ιανουαρίου 1828
συμφοιτητή του Κων. Βαρδαλάχου. Ο λόγιος άνδρας είχε πνιγεί στην θάλασσα κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού του στο Αιγαίο και η κηδεία του έγινε στην Αίγινα παρουσία του Καποδίστρια. Πιθανώτατα να έχει ταφεί και αυτός στο προαύλιο της Μητρόπολης… Ο Καποδίστριας είχε φοβερά αδυνατίσει από τον κόπο και τις κακουχίες. Στην παράκληση του γιατρού του για περισσότερη τροφή, απάντησε: «Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που θα πεινάει…». Με μετριοφροσύνη έλεγε: «Εμένα μου αρκούν 60 λεπτά την ημέρα για να ζήσω..» Ντυνόταν πολύ απλά. Τόσο, ώστε κατά την πρώτη περιοδεία του στην Κορινθία ο λαός να θεωρήσει ως Κυβερνήτη του και να ζητωκραυγάζει τον προπορευόμενο της πομπής ταχυδρομικό διανομέα «Καρδαράν, ενδεδυμένον βελούδινον χρυσοκέντητον σεγκούνιον». [1] Ως πιστός Ορθόδοξος Χριστιανός, ο Καποδίστριας εκκλησιαζόταν τακτικά κάθε Κυριακή «όρθρου βαθέος» στην «μεγάλη Εκκλησία» της Αίγινας, (= «μεγάλη», με την έννοια του κτίσματος», στην Μητρόπολη. Εκεί διάβαζε τον Εξάψαλμο από το στασίδι του, όπως γινόταν στα χρόνια της Ορθόδοξης Βυζαντινής Κοινοπολιτείας, τότε που ο θρόνος του Αυτοκράτορα βρισκόταν απέναντι από εκείνον του Πατριάρχη στην Μεγάλη Εκκλησία της Πόλης! [2] Στην συνέχεια προχωρούμε σε μία ενδεικτική απαρίθμηση των σπουδαιοτέρων έργων του Καποδίστρια στην Αίγινα, δοθέντος ότι το κάθε ένα από αυτά αποτελεί αντικείμενο αυτοτελούς έρευνας, η οποία είθε κάποτε να εισχωρήσει σε βάθος από τους ειδικούς επιστήμονες : Στους 20 μήνες και τις 22 ημέρες διακυβερνήσεως Καποδίστρια, σύμφωνα με την «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια»: «στην Αίγινα η Χώρα απέκτησε Κυβερνητική Εξουσία, τηνοποία μέχρι τότε δεν είχε γνωρίσει» [3]με την σταθερή και ενιαία άσκηση της «Νομοτελεστικής» (δηλαδή της Εκτελεστικής) [4], της Δικαστικής και της Νομοθετικής Εξουσίας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Καποδίστρια στην Αίγινα, η Δ’ Εθνοσυνέλευση στο Άργος επικύρωσε τον Ιούλιο του 1829 τις Πράξεις της Κυβερνήσεώς του. Τότε η «Γερουσία»,( η οποία στο μεταξύ είχε αντικαταστήσει το «Πανελλήνιον»), άρχισε να παράγει το πρώτο ουσιαστικό Νομοθετικόέργο στη Χώρα. Οργανώθηκαν η Διοικητική δομή και η Άμυνα της. Χαράχθηκαν τα γενικά πλαίσια της Εξωτερικής Πολιτικής της. Τέθηκαν οι βάσεις της Δικαιοσύνης, με τη λειτουργία του Πρωτοκλήτου Δικαστηρίου και του Ειρηνοδικείου στην Αίγινα, όπως και του Εμπορίου, με τη δημιουργία του πρώτου ασφαλιστικού οργανισμού στην Ερμούπολη της Σύρου. Οι 25.000 άτακτοι στρατιώτες οργανώθηκαν σε Τακτικό Στρατό και ταξινομήθηκαν σε 3 Χιλιαρχίες. Το 1829 ιδρύθηκε ο «Λόχος των Ευελπίδων», πρόδρομος της ομώνυμης Σχολής, η οποία το 1834 μεταφέρθηκε και λειτούργησε στο Ναύπλιο. Με το Ζ’ Ψήφισμα της 2ας Φεβρουαρίου 1828 (δημιουργήθηκε η Εθνική-Χρηματιστική Τράπεζα. Στο
[1] Την χαριτωμένη αυτή πληροφορία αναφέρει ο Νικ. Δραγούμης. Περισσότερες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής του Καποδίστρια στην Αίγινα στο: Εμ. Γιαννούλη Βιβλ. Β’, σελ.201 και επ.
15 βλ. Μεγ. Ελλην. Εγκυκλοπαίδεια ,άρθρο «Αίγινα»=, « Κατά την πρώτην δοξολογίαν θρόνος του Καποδίστρια ήταν ένα απλούν ξύλινο στασίδι. Αυτό εχρησιμοποίει όταν τακτικώς εκκλησιάζετο τας Κυριακάς και εορτάς».
16 Βλ. Μεγάλη Ελλην. Εγκυκλοπαίδεια Τ. 60 σελ. 766
[4] Μέσα στο χώρο του Ναού έγιναν οι πρώτες Εκλογές για την εκλογή της τοπικής Δημογεροντίας: «Εις την Εκκλησίαν της Μητροπόλεως συναθροισθέντες οι παραστάται των ενοριών σας με τας πλειοτέρας των ψήφους, έκλεξαν τους Δημογέροντές σας και έχω την ειλικρινή ευχαρίστησιν να σας διακηρύξω ότι οι κύριοι Σπύρος Μάρκελλος, Μιχαήλ Μαλλοκάης και Γεώργιος Λογιωτατίδης είναι οι Δημογέροντές σας», (Επιστολή του Εκτάκτου Επιτρόπου προς τους εγκατοίκους της νήσου ταύτηςόπως και « Γεν. Εφημερίς», 56/4 Αυγούστου 1828: «Εγεινεν η εκλεκτική Συνέλευσις εις την Εκκλησίαν της Μητροπόλεως.» Εκεί αναγράφονται και οι ψήφοι που πήρε ο καθένας.
ιδρυθέν στην Αίγινα Εθνικό Νομισματοκοπείο κόπηκε το πρώτο Ελληνικό νόμισμα, «ο Φοίνιξ», το οποίο αντικατέστησε το τουρκικό γρόσι.(Είναι χαρακτηριστικό, πως πάλιν στην Αίγινα στην Αρχαιότητα και κατά την περίοδο της δεύτερης ακμής της κατά τον 7 αι. π.Χ, κόπηκε το πρώτο νόμισμα, η περίφημη «χελώνη», με βάση του τον άργυρο, το οποίο αντικατέστησε τους δύσχρηστους σιδερένιους οβολούς (=6 οβολοί χωρούσαν στην παλάμη, την «δράκα», εξ΄ού και η λέξη «δραχμή»). Η Αιγινήτικη Χελώνη αποτελούσε το έμβλημα της «ευπλοίας»(=καλοτάξιδης) θεάς Αφροδίτης, την οποία θεωρούσαν τότε ως προστάτιδα του «κινουμένου εμπορίου» , κυρίως στις επαφές που είχαν την εποχή εκείνη κυρίως με τους Φοίνικες)
Την εποχή του Καποδίστρια και σε ένα μεγάλο παραλιακό της Αίγινας κτήριο λειτούργησε το Εθνικό Τυπογραφείο : Στοισόγειο του στεγάστηκε η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», ενώ στον πάνω όροφο του οικήματος λειτούργησε το «Γενικό Φροντιστήριο» της Κεντρικής Υπηρεσίας και Επιμελητείας του Πολέμου με την «Γραμματεία Ναυτικού» (το σημερινό Λιμεναρχείο). Ψηφίστηκαν Νόμοι αυστηροί για την πάταξη της Αρχαιοκαπηλίας. Θεσμοθετήθηκαν τα Διαβατήρια και τα Διαμονητήρια. Καταπολεμήθηκαν αποτελεσματικά οι πραγματικές μάστιγες της εποχής, η ληστεία και η πειρατεία.
Πάνω στη θέση της αρχαίας κτίστηκε η νέα πόλη της Αίγινας, με τους κάθετους δρόμους της να είναι ανοικτοί στην ευεργετική πνοή του «μπάτη» το καλοκαίρι. Τότε κατασκευάστηκαν το λιμάνι με τον πρώτο φάρο και τα πρώτα ξενοδοχεία γύρω του, όπως και ο πρώτος αμαξιτός δρόμος της Χώρας, που φέρει μέχρι σήμερατο όνομα τουΚυβερνήτη. Για την καταπολέμηση της πείνας και της φτώχειας, ο Καποδίστριας οργάνωσε συσσίτια, χορήγησε καλλιεργητικά δάνεια στις Κοινότητες για την καλλιέργεια της ελιάς και της σταφίδας, ενώ εκπαιδεύτηκαν αγρότες στην καλλιέργεια της πατάτας, του σιταριού και για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Στην Κοινωνική Μέριμνα εντάσσεται η λειτουργία των τότε ιδρυθέντων Νοσοκομείων, Υγειονομείων και Λοιμοκαθαρτηρίων.
Το θέμα της Παιδείας, είχε άμεση προτεραιότητα στις επιλογές του Κυβερνήτη, με την διαμόρφωση των τριών βαθμίδων και την λειτουργία του «Αλληλοδιδακτικού» [1], του «Προκαταρκτικού»(ή «Προτύπου») και του «Κεντρικού» Σχολείου, το οποίο στεγάστηκε στο «Εϋνάρδειο», που είναι το κτήριο δίπλα στην Μητρόπολη. Έτσι, δημιουργήθηκε στην περιοχή της Εκκλησίας ένα εκπαιδευτικό τρίγωνο, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά εστία την πρώτη πνευματική εστία της αναγεννωμένης Ελλάδος, με 1082 μαθητές και σπουδαστές. [2]Για την μόρφωση του Κλήρου, λειτούργησε στον Πόρο η Εκκλησιαστική Σχολή. Ο Καποδίστριας έκτισε στην Αίγινα το περίφημο Ορφανοτροφείο για τα 500 ορφανά του πολέμου, πολλά από τα οποία είχε εξαγοράσει ο ίδιος με προσωπικά του χρήματα – όπως και φίλων του- από τα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, όπου είχαν μεταφερθεί
[1] Για ένα διάστημα λειτούργησε στο γυναικωνίτη της Εκκλησίας. (βλ. Γ.Α.Κ. Γεν. Γραμματεία, φακ. 32/17Μαρτίου 1828 «Προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος» αναφορά των προκρίτων: «Εσυμφωνήσαμε τον ενταύθα Δημόσιον Διδάσκαλον, όστις δια να μη τρέχη η Νεολαία εις απώλειαν ηναγκάσθη να κάμη έναρξιν εις των Γυναικείτην της Εκκλησίας, εωσού να εκκενωθή το Μετόχιον του Μοναστηρίου μας, το οποίον διωρίσθη προσωρινόν Σχολείον ).Σημ.: πρόκειται για το μετόχι της ιστορικής μονής Χρυσολεοντίσσης στην πόλη της Αίγινας.
[2] βλ. Γιάννη Κόκκωνα, «Οι μαθητές του Κεντρικού Σχολείου» (1830-1834), Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Ε.Ι.Ε. Αθήνα 1997 σελ.13 και επ., σύμφωνα και με την Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος του 1830.
αιχμάλωτα από τον Ιμπραήμ! Το έργο ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ 6 μόλις μηνών, με τον πρωτοεμφανιζόμενο στην Χώρα ρυθμό της απλής Δωρικής Αρχιτεκτονικής, μέσα σε μια τεράστια έκταση 4.000 τ.μ. Στις 8 Οκτωβρίου 1828 εκεί θεμελίωσε Εκκλησία αφιερωμένη στον «Σωτήρα της Ελλάδος Θεόν» [1]. Στον χώρο του Ορφανοτροφείου λειτούργησαν: η πρώτη Τεχνική-Επαγγελματική-Σχολή της Χώρας, Σχολή Παλαιογραφίας για την συντήρηση των εκεί μεταφερθέντων προς φύλαξη χειρογράφων του Αγ. Όρους, Σχολή Μουσικής (η οποία αποτέλεσε και τον πρόδρομοτου Εθνικού Ωδείου), όπως και Σχολική Βιβλιοθήκη, η οποία σχημάτισε τον πυρήνα της μετέπειτα Εθνικής. Τον Μάιο του 1832, ο Γεώργιος Γεννάδιος με την μεταφορά των 25.615 τόμων βιβλίων, ουσιαστικά σηματοδότησε την μεταφορά των Πνευματικών και Πολιτιστικών Ιδρυμάτων της Χώρας από την Αίγινα, στην τρίτη Πρωτεύουσα του Κράτους, την Αθήνα.
Στην προσπάθεια για την συγκρότηση του Κράτους και το νοικοκύρεμα του τόπου,( όπως ο Καποδίστριας γνώριζε πολύ καλά να κάνει), επόμενο ήταν να δημιουργηθούν αντιδράσεις. Αρκετοί δεν ήθελαν να συστοιχηθούν με την Ελληνορθόδοξη προοπτική του, να αντιληφθούν την διορατική και μακροπρόθεσμη Πολιτική του και κάποια συμφέροντα, οικονομικά και πολιτικά, εγχώρια και ξένα, άρχισαν να θίγονται… Τότε αποφάσισε την μεταφορά της Κυβερνήσεως από την Αίγινα στο Ναύπλιο και «για να επιταχυνθή η ανακάθαρσις και ανοικοδόμησις του Ναυπλίου και τουΆργους» , όπως αναφέρει ο ίδιος ο Καποδίστριας σε επιστολή του στον Γάλλο εκδότη Ambroise Firmin Didot. [2]
Σήμερα δεχόμαστε πως μία Κυβέρνηση αναλαμβάνει τα καθήκοντα της από την στιγμή της ορκωμοσίας της και την υπογραφή των σχετικών Πρακτικών. Κατά συνέπειαν τούτου και με βάση τα ιστορικά δεδομένα, όπως αυτά πριν από λίγο σας παρουσιάσθηκαν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως, η 26 Ιανουαρίου 1828, αποτελεί χρονικά την de facto ημερομηνία ενάρξεως λειτουργίας του Νεωτέρου Ελληνικού Κράτους. Η de jure αναγνώριση του είναι , βέβαια, ένα άλλο θέμα… Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας με το υπ΄αρ. 7 Π/Δ , που δημοσιεύθηκε στο υπ΄αρ. 9 Φ.Ε.Κ της 30 Ιανουαρίου 2012, ορίζει: «Καθιέρωση της 26 Ιανουαρίου 1828, ημέρα ορκωμοσίας του Ιωάννη Καποδίστρια , ως δημόσιας εορτής τοπικής σημασίας για το Δήμο Αίγινας». Ήδη, από του έτους 1997 τελούνται στην Αίγινα επίσημες εκδηλώσεις με την συμμετοχή των φορέων και των Σχολείων του νησιού. Το ερώτημα μας, πάντως, παραμένει: Γιατί μόνον εορτή τοπικής σημασίας για έναν Δήμο; Από τις 10 η ώρα το πρωί της Κυριακής στις 26 Ιανουαρίου του 1828, με την ορκωμοσία του Καποδίστρια στην Μητρόπολη της Αίγινας, δεν άρχισαν να κινούνται οι δείκτες του ρολογιού της Εθνικής μας Ιστορίας των Νεωτέρων χρόνων;
Κυρίες και κύριοι Αδιάψευστα τεκμήρια της παρουσίας του εξόχου Κερκυραίου ανδρός στην Αίγινα, αποτελούν σήμερα τα χαρακτηριζόμενα ως «Καποδιστριακά» κτίσματα στο νησί. Αυτά είναι:
[1] Ήταν ακριβώς ένας χρόνος μετά από το σωτήριο για την Ελλάδα γεγονός της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, που πανηγυρίστηκε στη «μεγάλη Εκκλησία» της Αίγινας, (βλ. Γ.Α.Κ. αρ. 1243/17 Οκτωβρίου 1827, Η Γενική Γραμματεία προς τον Πρόεδρο της Βουλής, και Εμ. Γιαννούλη Α’, σελ. 91, 92.)
[2] βλ. Εμ. Γιαννούλη Β’ σελ. 232, και Επιστολαί Καποδίστρια Γ’ σελ. 246-248.
Το Κυβερνείο, το Ορφανοτροφείο, το Εϋνάρδειο,( με την επιγραφή του Κυβερνήτη και τηναφιέρωση: «ΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»)και η Μητρόπολη, με το Καποδιστριακό καμπαναριό της, το οποίο κτίστηκε το 1829 από τους γνωστούς αρχιτέκτονές του Κυβερνήτη Κλεάνθη και Schaubert. Μέχρι σήμερα εξακολουθεί να χτυπά η καμπάνα, που μαζί με δύο εξαπτέρυγα έφερε από την Ρωσία ο Καποδίστριας! Ακόμη υπάρχουν τα κειμήλια της Εκκλησίας, το Ιερό Ευαγγέλιο της ορκωμοσίας του και ένα Ελβετικό εκκρεμές ρολόι, προσωπικό δώρο του φίλου του Εϋνάρδου. Το σημαντικότερο, όμως, όλων, είναι το στασίδι, που κατασκευάστηκε από την Αντικυβερνητική Επιτροπή και χρησίμευσε για την ημέρα της υποδοχής του. Αυτό το κάθισμα χρησιμοποιούσε τακτικά κάθε Κυριακή για τον εκκλησιασμό του στην Μητρόπολη. Είναι ο «θρονίσκος της υποδοχής», σύμφωνα με τον αυτόπτη Νικ Κασομούληκαι σήμερα βρίσκεται απέναντι από το Δεσποτικό, μέσα στην Μητρόπολη της Αίγινας. Με το άκουσμα του θλιβερού γεγονότος της δολοφονίας του Κυβερνήτη στο Ναύπλιο, το στασίδι κλείστηκε με ένα κιγκλίδωμα. Από τότε, κανείς δεν έχει καθίσει εκεί… (Πλην μιας ιστορικής εξαιρέσεως). Αναφέρεται πως, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφθηκε την Αίγινα ως Πρωθυπουργός, οι τότε Επίτροποι άνοιξαν τιμητικά το στασίδι για να καθίσει. Εκείνος, όμως, αρνήθηκε και στάθηκε δίπλα του ορθός, τιμώντας με αυτό τον τρόπο την μνήμη του πρώτου Κυβερνήτη της Χώρας… Μια επίσκεψη στην Αίγινα και μία ξενάγηση σε όλα αυτά, θα ήταν χαρά μας και θα αποτελούσε τιμή στο πρόσωπο του μεγάλου Κερκυραίου ανδρός.
Ο Καποδίστριας έζησε σε μια εξαιρετικά δύσκολη και κρίσιμη περίοδο της Ιστορίας μας. Υπήρξεν ηθικός και ακέραιος άνθρωπος, με σπάνια έμφυτα και επίκτητα χαρίσματα, τα οποία καλλιεργήθηκαν με την Ελληνορθόδοξη Παιδεία του, προς όφελος των λαών και της Πατρίδας του. Δεν υπέκυψε σε κανενός είδους πιέσεις, δεν συμβιβάστηκε, δεν πρόδωσε τις Αρχές του, δεν έσκυψε σε κανενός είδους Εξουσία, ούτε και στις απειλές των εχθρών του! Όπως κατά το παρελθόν προτίμησε να θυσιάσει το ευγενές προσωπικό του αίσθημα προς την εκλεκτή Ελληνίδα της Διασποράς Ρωξάνδρα Στούρτζα χάριν της Πατρίδας του, έτσι συνειδητά θυσίασε και την ίδια του την ζωή υπέρ του Δικαίου και της Αληθείας. Δεν θα αποτελούσε υπερβολή ο ισχυρισμός , πως αποτελεί μέχρι σήμερα το τέλειο Πρότυπο ενός Ηγέτη!
Να τολμήσουμε, άραγε, να κάνουμε κάποιου είδους σύγκριση με το τι επακολούθησε στην Ελλάδα μετά από την δολοφονία του και το τι επικρατεί μέχρι σήμερα στο Πολιτικό σκηνικό της Χώρας, αλλά και ποιες αξίες διέπουν τους σημερινούς Πολιτικούς; Ακόμη, όμως, πιο χρήσιμο θα ήταν, να κάνει ο καθένας την αυτοκριτική του, για να διαπιστώσουμε αν αυτές οι αρχές και οι αξίες, που ανέδειξαν αυτόν τον μεγάλο άνθρωπο, καθορίζουν σήμερα την ζωή και την πορεία μας… Ας αναλογιστούμε: Μήπως έχουμε παραδοθεί αμαχητί σε ένα (κατευθυνόμενο;) μοντέλο ζωής, όπου απεμπολείται κάθε ηθικός φραγμός και θεωρείται ως παρωχημένη κάθε πνευματική αξία και παράδοση; Εύκολο, βέβαια, είναι το να αποποιούμαστε τις προσωπικές μας ευθύνες και να τα φορτώνουμε όλα στο Σύστημα και στους ηγέτες του! Λησμονούμε, όμως, το: «Κατά τον λαό και οι ποιμένες του» .Άραγε, στην δίνη της πολύπλευρης κρίσης, η οποία μαστίζει σήμερα τον τόπο μας ,θα βρεθεί κάποιος νέος Καποδίστριας, ο οποίος θα είναι ικανός να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει, να σταματήσει το ηθικό, πνευματικό και κοινωνικό μας κατρακύλημα και να απελευθερώσει ξανά αυτή τη Χώρα; Αυτή είναι η ευχή, η ελπίδα αλλά και η προσδοκία μας… Σας ευχαριστώ
