Πολλά και σημαντικά είναι τα γεγονότα, τα οποία διαδραματίστηκαν στον χώρο της Εκκλησίας, κατά τον 19ο αι.. Σύμφωνα με τις πηγές, αναφέρεται ότι, με ομιλητή από τον άμβωνα της Εκκλησίας τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, πανηγυρίστηκαν στην Μητρόπολη της Αίγινας
“… η λαμπρά νίκη της 24ης Νοεμβρίου 1826», του Στρατηγού Γ. Καραϊσκάκη στην Αράχωβα”.
,
Ἡ Ἐκκλησία προσέφερε τὸν χῶρο της γιὰ τὸν πανηγυρισμὸ τῶν μεγάλων Ἐθνικῶν νικῶν. Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ Ναὸς κατέστη κέντρο ἀναβαπτισμοῦ τῆς Ἐθνικῆς συνειδήσεως τῶν Ἑλλήνων. Ἕνας σημαντικὸς ἑορτασμὸς ὑπῆρξεν ὁ ἀκόλουθος: «Λόγος αὐτοσχεδιασθεὶς παρὰ τοῦ κυρίου Σπυρίδωνος Τρικούπη, καθ’ ἣν στιγμὴν ἐπανηγυρίζετο ἐν Αἰγίνῃ ἡ λαμπρὰ νίκη τῆς 24ης Νοεμβρίου 1826».
(Σημ: βλ. Γεν. Ἐφημ., ἔτος Β΄, ἀρ. 9/ 4 Δεκεμβρίου 1826. Αὐτὰ γράφει ἡ «Γενικὴ Ἐφημερὶς» ἀναφερόμενη στὴν ἱστορικὴ νίκη τοῦ Καραϊσκάκη στὴν Ἀράχωβα, η οποία διέλυσε τὸν μῦθο γιὰ τὸ δῆθεν «ἀήττητο» τοῦ Ὀθωμανικοῦ στρατοῦ. Μὶα νίκη , η οποία ἔδωσε φτερὰ στὰ πόδια τῶν Ἑλλήνων. Ὁ Τρικούπης μίλησε τότε, μερικές μέρες μετά ἀπὸ τὸν ἄμβωνα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἡ ὁμιλία του προξένησε τόση ἐντύπωση, ὥστε «ὅλον τὸ ἀκροατήριον ἐχειροκρότησε τὸν ρήτορα, ἂν καὶ τὴν πρᾶξιν ταύτην ἀπηγόρευε τὸ αἰδέσιμον τοῦ τόπου τῆς τελετῆς». (Σημ: βλ. βλ. Νικοδήμου, «Ὑπόμνημα περὶ τῆς νήσου Ψαρῶν» Β΄, σελ. 247-248).,
Ὁ πανηγυρισμὸς ἔλαβε χώραν στὴν Μητρόπολη ἕνα μῆνα μετά, μέσα σὲ ἀτμόσφαιρα Ἐθνικῆς ἐξάρσεως καὶ συγκινήσεως. ( Σημ: Τὸ νέο διαδόθηκε γρήγορα στὴν Αἴγινα (βλ. Νικοδήμου 2, σελ. 246-247: Γράμμα τοῦ Καραἱσκάκη στοὺς Ψαριανοὺς τῆς Αἴγινας γιὰ τὴ νίκη στὴν Ἀράχωβα, καὶ σελ. 248: τὸ νέο διαδίδεται στὴν Αἴγινα). Ἐπίσης : βλ. καὶ Ἀρχεῖα Ὕδρας 12 (1826), σελ. 456-457).
Τὰ γεγονότα , τα οποία ὁδήγησαν στὸ σημαντικὸ αὐτὸ γεγονὸς ,ἐξελίχθηκαν ὡς εξής:
Ἡ Διοικητικὴ Ἐπιτροπὴ μόλις εἶχε ἐγκατασταθεῖ στὴν Αἴγινα. Ὁ Κιουταχῆς στὴν Ἀττική πολιορκοῦσε τὴν Ἀκρόπολη. Μὲ τὸ ξημέρωμα τῆς 1ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1826 ἕνα τουρκικὸ βόλι, ποὺ πέρασε ἀπὸ τὸ ἄνοιγμα τῆς πολεμίστρας, σώριασε κάτω νεκρὸ τὸν Ἀρχηγὸ τῆς φρουρᾶς Γκούρα. Δέκα μέρες μετά, τὴν νύκτα τῆς 11ης Ὀκτωβρίου, ὁ Ν. Κριεζιώτης ἐφοδιασμένος μὲ ὑλικὸ ποὺ τοῦ ἔστειλαν ἀπὸ τὴν Αἴγινα μπόρεσε καὶ μπῆκε μὲ ἄλλους ἄνδρες μέσα στὴν Ἀκρόπολη, γιὰ τὴν ἐνίσχυση τῆς φρουρᾶς τῶν πολιορκημένων. Ἀκριβῶς τότε ἦταν ἡ ὥρα, ποὺ ὁ Καραϊσκάκης ἐξεστράτευσε στὴν Ἀνατολικὴ Στερεά, προκειμένου νὰ ἀνακόψει τὸν ἀνεφοδιασμὸ τῶν Τούρκων, η οποία γινόταν μέσῳ τῆς Ἀταλάντης. Κατὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ (ποὺ εἶχε στείλει ὁ Κιουταχῆς γιὰ νὰ διαφυλάξει τὸ σημεῖο ἀνεφοδιασμοῦ τοῦ στρατοῦ του) πρὸς τὴν Ἀττική, ὁ Καραϊσκάκης τὸν χτύπησε στὴν Ἀράχωβα καὶ τὸν διέλυσε. Ἔτσι ξανάρχισε ἡ Ἐπανάσταση στὴν Στερεά, η οποία «ἔπνεε τὰ λοίσθια» ,ἐξαιτίας τῆς ἐκεῖ παρουσίας του πολυαρίθμου Τουρκικοῦ στρατοῦ.
Ο πανηγυρισμός της ναυμαχίας του Ναυαρίνου, της 8ης Οκτωβρίου 1827
“Ἐν Αἰγίνῃ, Τετάρτη 19 Ὀκτωβρίου 1827, Ἐσωτερικά, ἐγχώριοι εἰδήσεις: Τὴν Δευτέραν 17 ἐνεστῶτος ἐτελέσθη μετὰ τῆς προσηκούσης παρατάξεως εἰς τὴν ἐνταῦθα Μητρόπολιν νικητήριος εὐχαριστία πρὸς τὸν Παντοκράτορα διὰ τὸν θρίαμβον τῶν χριστιανικῶν στόλων τῆς 8 τοῦ ἐνεστῶτος κατὰ τῶν ἀπίστων βαρβάρων.
( Σημ: Στὶς 12 Σεπτεμβρίου 1827, τότε ποὺ ἡ Ὀθωμανικὴ Ἁρμάδα βγῆκε ἀπὸ τὸ Νιόκαστρο μὲ κατεύθυνση πρὸς τὴν θάλασσα τῆς Ὕδρας ἀριθμοῦσε συνολικὰ 126 πλοῖα, τα οποία μετέφεραν 13.000 στρατό!
… Ὁ κύριος Σπυρίδων Τρικούπης ἐξεφώνησε πανηγυρικὸν λόγον πολλὰ ἁρμόδιον εἰς τὴν περίστασιν.
… Εἰς τούτην πρῶτον τὴν πάνδημον τελετὴν ἐφέρθη καὶ ἡ σημαία τὴν ὁποὶαν οἱ θυγατέρες τῆς Μασσαλίας εἶχον ἀφιερώσει εἰς τοὺς ἥρωες τοῦ Μεσολογγίου, καὶ ἡ ὁποία δὲν ἔφθασε νὰ στηθεῖ εἰς τοὺς προμαχῶνας ἐκείνης τῆς ἐνδόξου πόλεως…».
(Σημ: Ἡ Αἴγινα διατηροῦσε ἀρχαία σχέση μὲ τὴν πόλη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ἀποικισμοῦ. Ἡ ὀνομασία μερικῶν συγχρόνων πόλεων τῆς Γαλλικῆς Ριβιέρας ἔχει Ἑλληνικὴ προέλευση, ὅπως λ.χ. τὸ «Μονακό» ἀπὸ τὸ «Μόνοικος». Ἐξάλλου στὴν Ἀρχαιότητα Ἕλληνες ἄποικοι ἀπὸ τὴν Φώκαια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶχαν ἱδρύσει τὴν Μασσαλία).
Ἀναφέρουμε στὴν συνέχεια μερικά στοιχεῖα προετοιμασίας καὶ πανηγυρικῶν ἐκδηλώσεων:
«Προσκαλεῖσθε νὰ κοινοποιήσετε διὰ κήρυκος εἰς ὅλους τοὺς κατοικοῦντας ἐνταῦθα νὰ συνέλθουν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ νὰ κλείσωσιν ὅλα τὰ ἐργαστήρια· συγχρόνως νὰ διορίσετε τὰ ἐνταῦθα Ψαριανὰ πλοῖα νὰ ἑτοιμασθῶσι νὰ ρίψωσιν εἰς τὸ τέλος τῆς Δοξολογίας καὶ τοῦ ἐκφωνηθησομένου λόγου εἴκοσιν καὶ ἓν κανόνια».
( Σημ: βλ. Γ.Α.Κ. Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν, φακ. 110, ἀρ. 1244/17 Ὀκτωβρίου 1827).
Οἱ Ἀρχιεπίσκοποι Ἄρτης Πορφύριος καὶ Βρεσθένης Θεοδώρητος κλήθηκαν νὰ εἰδοποιήσουν ὅλους τοὺς ἄλλους Ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς. (Σημ: βλ. Γ.Α.Κ. ἀρ. 1245/ 17 Ὀκτωβρίου 1827. Ἡ Γενικὴ Γραμματεία πρὸς τὸν Ἄρτης
Πορφύριο καὶ Βρεσθένης Θεοδώρητο).
Οἱ στρατιωτικοὶ καὶ πολιτικοὶ συγκεντρώθηκαν στὸν πύργο τοῦ Μαρκέλλου, ὅπου εἶχε τὴν ἕδρα της ἡ Κυβέρνηση, προκειμένου νὰ ὁδηγήσουν τὰ μέλη τους στὴν Μητρόπολη, ὅπου περίμενε ὁ Πρόεδρος τῆς
Βουλῆς καὶ οἱ Βουλευτές. (
«Νὰ συγκεντρωθοῦν οἱ ἀντιπρόσωποι στὴν Ἐκκλησία περὶ τὴν ἐνάτην ὥραν».
(Σημ: βλ. Γ.Α.Κ. ἀρ. 1243/ 17 Ὀκτωβρίου 1827. Ἡ Γενικὴ Γραμματεία πρὸς τὸν Πρόεδρο τῆς Βουλῆς)
Ἐπικεφαλῆς τῆς πομπῆς πρὸς τὴν Μητρόπολη θὰ ἦταν ἡ σημαία τοῦ Μεσολογγίου, την οποία θὰ κρατοῦσε ὁ Στρατηγὸς Γεώργιος Βάγιας. (Σημ: βλ. Γ.Α.Κ. ἀρ. 1243/ 17 Ὀκτωβρίου 1827, Ὑπουργ. Πολέμου, φάκ. 210 ἀρ. 907. Ἡ
Γενικὴ Γραμματεία πρὸς τοὺς ἐνταῦθα διατρίβοντας ὁπλαρχηγούς).
Τὸν πανηγυρικὸ τῆς ἡμέρας ἐξεφώνησε ὁ Σπυρ. Τρικούπης. «Κατὰ τὴν προσδιορισθεῖσαν λοιπὸν ὥραν ἐψάλη ἡ Δοξολογία ἔξω τοῦ Ναοῦ, ἕνεκα τοῦ πλήθους, ὁ δὲ Σπυρίδων Τρικούπης ἐξεφώνησε κατάλληλον ἐπινίκειον λόγον, κανονιοβολούντων τῶν Ψαριανῶν πλοίων καὶ ἐχόντων ὑψωμένας τὰς σημαίας τῶν τριῶν Δυνάμεων ὡς δεῖγμα εὐγνωμοσύνης. Ἐπανηγυρίσθη δὲ ἡ ἀξιομνημόνευτος ἐκείνη ἡμέρα ὡς ἑορτὴ ἀπελευθερώσεως τῆς Ἑλλάδος».
( Σημ: βλ. Γεν. Εφημ., αρ. 69/19 Οκτωβρίου 1827 και Γ.Α.Κ Υπουργ. Εσωτ. , φακ. 110/ αρ. 1246/ 17 Οκτωβρίου 1827, ως επίσης και Κ. Νικοδήμου, ” Υπόμνημα περί της νήσου Ψαρών, σελ. 323).
Στὸ σημεῖο αὐτὸ, ἂς μᾶς ἐπιτραπεῖ η εξής χρονικὴ ὑπέρβαση: Ἀκριβῶς ἕνα χρόνο μετὰ ἀπὸ τὸ καθοριστικὸ γεγονὸς τῆς Ναυμαχίας, η οποία ἔκρινε τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδος, εορτάστηκε στὴν Αἴγινα και ἡ πρώτη ἐπέτειός του, συγκεκριμένα στὶς 8/20 Ὀκτωβρίου 1828. Στὸν χῶρο τοῦ κτηρίου τοῦ Ὀρφανοτροφείου τῆς Αἴγινας, τον οποίο οἰκοδόμησε ὁ πρῶτος Κυβερνήτης τῆς Χώρας Ἰωάννης Καποδίστριας, ὁ Μηχανικός του Θεόδωρος Βαλλιᾶνος ἔκτισε τότε ἕνα μικρὸ Ναό. ( Σημ: Ο Αρχιεπίσκοπος Αἰγίνης Γεράσιμος Ράλλης ἔκανε τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἁγιασμοῦ καὶ ὁ Πρῶτος Κυβερνήτης ἔβαλε τὸν θεμέλιο λίθο, πάνω στὸν ὁποῖο ὑπάρχει ἡ ἐπιγραφή:
” ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΘΙΕΡΩΝΕΙ ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΤΟΥΤΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΣΩΤΗΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΘΕΟΝ”.
Σὲ ἀνάμνηση λοιπὸν τοῦ σωτηρίου γιὰ τὴν Ἑλλάδα γεγονότος τῆς Ναυμαχίας τοῦ Ναυαρίνου, ὁ πρῶτος Κυβερνήτης τῆς Χώρας ἔκτισε –μὲ τὶς μικρὲς οἰκονομικὲς δυνατότητες ποὺ εἶχε τότε ἡ Πατρίδα– ἕναν μικρὸ Ναὸ ἀφιερωμένο στὸν Σωτῆρα Χριστό, ἀπὸ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Χώρας. Ὁ Καποδίστριας ἀφιέρωσε στὸν Ναὸ του Σωτήρος και μιὰ μεγάλη φορητὴ εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, η οποία βρίσκεται ἀναρτημένη μέχρι σήμερα . Φέρει την ἀφιέρωσή του καὶ τὴν χρονολογία 1828 . Τὰ Ἐγκαίνια τῆς Ἐκκλησίας ἔγιναν στὶς 9 Ἀπριλίου τοῦ 1829, μαζὶ μὲ τὰ ὑπόλοιπα κτίσματα τοῦ Ὀρφανοτροφείου.
Η Ανακατάληψη του Μεσολογγίου
« ετελέστη εις την ενταύθα Μητρόπολιν ευχαριστήριος Δοξολογία, δια την κυρίευσιν του Μεσολογγίου…», για την ανακατάληψη της Ιεράς πόλεως του Μεσολογγίου, τον Μάιο του 1829.
«Σήμερον ἐτελέσθη εἰς τὴν ἐνταῦθα Μητρόπολιν εὐχαριστήριος Δοξολογία διὰ τὴν κυρίευσιν τοῦ Μεσολογγίου.
Παρέστησαν δὲ εἰς αὐτήν, ὁ Ἐξοχώτατος Κυβερνήτης, ὅλοι οἱ ἐν πρωτίστοις ἀξιώμασι καὶ πλῆθος λαοῦ. Ὁ ἐπὶ τῶν
Ἐξωτερικῶν Γραμματεὺς τῆς Κυβερνήσεως κύριος Σ. Τρικούπης αὐτοσχεδίασε καὶ ἐξεφώνησε λόγον, ὅστις ἠκούσθη μὲ κατάνυξιν καὶ ἐπροξένησε μεγίστην ἐντύπωσιν εἰς τὸ πλῆθος τῶν «ἀκροατῶν». (Σημ: βλ. Γεν. Εφημ. , έτος δ΄, αρ. 35/ 8 Μαίου 1829).
Πρόκειται γιὰ τὸν πανηγυρισμὸ τῆς μεγάλης ἡμέρας τῶν Ἑλλήνων, ὅταν τὰ Ἑλληνικὰ Στρατεύματα προχώρησαν στὴν ἀνακατάληψη τῆς ἱερᾶς πόλεως τοῦ Μεσολογγίου, τῆς ὁποίας ἡ Ἅλωση εἶχε προξενήσει τόση μεγάλη θλίψη καὶ συγκίνηση σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη! Ὁμιλητὴς ἀπὸ τὸν ἄμβωνα τῆς Μητροπόλεως ἦταν πάλιν ὁ Σπυρίδων Τρικούπης, ο οποίος είχε και κάθε λόγο να πανηγυρίζει, αφού τὸ Μεσολόγγι ἦταν καὶ ἡ ἰδιαίτερη Πατρίδα του! Πραγματικά, μεγάλες οἱ στιγμὲς, τις οποίες ἔζησε αὐτὸς ὁ τόπος!
Αλλά και στα επόμενα χρόνια, ο Μητροπολιτικός Ναός της Αίγινας προσέφερε τον χώρο του για να γίνουν:
Ο επίσημος εορτασμός της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου 1821
«Ὁ Αἰγίνης Δήμαρχος… εἰδοποιεῖ τὸν Σ. Ἐπίσκοπον Αἰγίνης διὰ νὰ συγκαλέσει ὅλους τοὺς ἱερεῖς νὰ παρευρεθῶσιν τὴν 25ην ἐνεστῶτος εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Μητροπόλεως, ὅπου θέλει γίνει Τελετὴ Ἐθνική».
( Πρωτ. Δήμου Αιγίνης, αρ. Πρωτ.175/23 Μαρτίου 1838)
Ο πανηγυρισμός για την απόκτηση του Συντάγματος
Σὲ ἔγγραφο τοῦ Δήμου τῆς Αἴγινας καὶ μὲ ἡμερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1843 διαβάζουμε τὸ ἑξῆς: «Ὁ Αἰγίνης Δήμαρχος προσκαλεῖ τὸν Πρόεδρο τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου διὰ νὰ προσκαλέσει τὸ Δημοτικὸν Συμβούλιον εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Μητροπόλεως, ὅπου θὰ ψαλεῖ Δοξολογία περὶ τοῦ Συντάγματος».(Πρωτ. Δήμου Αιγίνης, αρ. 639/11 Σεπτεμβρίου 1843).
Ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τὸ λαμπρὸ παράδειγμα τοῦ ἤθους ποὺ ἄφησε ὁ Καποδίστριας στὴν Αἴγινα, οἱ κάτοικοι τοῦ νησιοῦ μὲ τὶς Ἀρχές θεώρησαν ως χρέος τους νὰ εὐχαριστήσουν τὸν Θεὸ μὲ Δοξολογία πάλι στὴν Μητρόπολη, γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Πατρίδος καὶ τὴν διαμόρφωση τοῦ ὁριστικοῦ Πολιτεύματός της.
Στὰ ἑπόμενα χρόνια οἱ συνεχεῖς παραβιάσεις ἀπὸ τὸν Βασιλιᾶ προκάλεσαν τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1862. Τότε καταργήθηκε ἡ Δυναστεία τοῦ Ὄθωνος καὶ ἡ Β΄ Ἐθνικὴ Συνέλευση τῶν Ἀθηνῶν ψήφισε τὸ Σύνταγμα τοῦ 1864, μὲ τὸ ὁποῖο καθιερώθηκε ἡ Κοινοβουλευτικὴ Μοναρχία. Ἔτσι ἡ ζωὴ τοῦ Ἔθνους συνεχίστηκε στὰ μετέπειτα χρόνια…
Η Μητρόπολη και το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο
Ἡ «Μεγάλη Ἐκκλησία» προσέφερε τὸν χῶρο της καὶ γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς Ἐκπαιδεύσεως. Μέσα ἀπὸ τὰ ἔγγραφα φαίνεται πὼς ὁ Γυναικωνίτης τοῦ Ναοῦ φιλοξένησε γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα τὸ «Ἀλληλοδιδακτικὸ Σχολεῖο»: ( Σημ: Τὸ ἄρθρο πζ΄ τοῦ Συντάγματος τοῦ Ἄστρους (Νόμου τῆς Ἐπιδαύρου) ἀναφέρει: «Συστηματικῶς νὰ ὀργανισθῆ ἡ Ἐκπαίδευσις τῆς Νεολαίας καὶ νὰ εἰσαχθῆ καθ’ ὅλην τὴν Ἐπικράτειαν ἡ Ἀλληλοδιδακτικὴ μέθοδος ἀπὸ τὴν Διοίκησιν». Ἡ Ἀλληλοδιδακτικὴ μέθοδος χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 17ου αἰ. στὴν Ἀγγλία καὶ τελειοποιήθηκε τὸν 18ο αἰ. στὴν Γαλλία ἀπὸ τὸν Sarazin. Ὀνομάστηκε ἔτσι, ἐπειδὴ μὲ τὴν καθοδήγηση τοῦ διδασκάλου χρησιμοποιοῦνταν οἱ καλύτεροι μαθητές, οἱ «πρωτόσχολοι», γιὰ τὴν διδασκαλία τῶν ὑπολοίπων (= οἱ μαθητὲς «ἐδίδασκον ἀλλήλους»). Τὴν Ἀλληλοδιδακτικὴ μέθοδο συστηματοποίησε στὴν Ἑλλάδα ὁ Ἰω. Κοκκώνης στὰ χρόνια τοῦ Καποδίστρια, μεταφράζοντας τὸ 1830 τὴν μέθοδο τοῦ Σαραζίνου. βλ. βιβλίο ΟΕΔΒ Γ΄ Λυκείου, «Θέματα νεότερης καὶ σύγχρονης Ἱστορίας», ἀπὸ τὶς πηγές, σελ. 145. Ἐπίσης: Χρ. Λέφα, «Ἱστορία τῆς Ἐκπαιδεύσεως», Ἀθήνα 1969, σελ. 136-140).
Μὲ ἔγγραφο «πρὸς τὸν Ἐξοχώτατον Κυβερνήτην τῆς Ἑλλάδος», τῆς 17ης Μαρτίου 1828, το οποίο ὑπογράφουν «οἱ εὐπειθέστατοι πολῖται καὶ πρόκριτοι Αἰγίνης» ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μοίρας, Γεώργιος Λογιωτατίδης καὶ Μῆτρος Λιβερόπουλος, ἀναφέρουν μεταξύ τῶν ἄλλων ὅτι: «Περὶ τὸ τέλος ἤδη τοῦ λήξαντος μηνὸς ἐσυμφωνήσαμεν τὸν ἐνταῦθα Δημόσιον Διδάσκαλον, ὅστις διὰ νὰ μὴ τρέχῃ ἡ Νεολαία εἰς ἀπώλειαν ἠναγκάσθη νὰ κάμῃ ἔναρξιν εἰς τὸν Γυναικωνίτην τῆς Ἐκκλησίας, ἑωσοῦ νὰ ἐκκενωθῇ τὸ μετόχιον τοῦ Μοναστηρίου μας, τὸ ὁποῖον διωρίσθη
προσωρινὸν Σχολεῖον» ( Σημ: βλ. βλ. Γ.Α.Κ., Γεν. Γραμματεία, φακ. 32/ 17 Μαρτίου 1828).
.
Οἱ πρόκριτοι, λοιπόν, τῆς Αἴγινας ζητοῦν τὸ κλειδὶ τοῦ Μετοχιοῦ τῆς Φανερωμένης (κτίσματος τῆς Χρυσολεόντισσας ,ποὺ εἶχε δοθεῖ στὸν Ἄϊδεκ καὶ τὸ χρησιμοποιοῦσαν σὰν ἀποθήκη ἐφοδίων), προκειμένου νὰ μεταφερθεῖ τὸ Ἀλληλοδιδακτικὸ Σχολεῖο ἐκεῖ, ἀπὸ τὸν χῶρο τοῦ Γυναικωνίτη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου μέχρι τότε λειτουργοῦσε, ἐπειδὴ ἡ ὥρα τῆς διδασκαλίας τῶν μαθημάτων συνέπιπτε μὲ «τὴν τέλεσιν τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν» μέσα τὸν χῶρο τοῦ Ναοῦ.
Η Μητρόπολη και η κοινωνική ζωή του τόπου
Κάθε Ὀρθόδοξος Ναὸς ἀποτελεῖ χῶρο Λατρείας τοῦ Θεοῦ. Στὶς Ἐκκλησιαστικὲς Ἀκολουθίες, Λειτουργίες, Μυστήρια, Ἑορτὲς καὶ Πανηγύρεις συμμετέχει ὁ λαὸς ἐνεργά. Ἡ «ζωὴ» τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ καὶ τὴν «ζωὴ» τοῦ λαοῦ. Πολλὲς ἀπὸ τὶς Ἐκκλησιαστικὲς τελετὲς τελοῦνταν (καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ τελοῦνται) μὲ ἰδιαίτερη τάξη καὶ λαμπρότητα.
Η τελετὴ τοῦ Ἁγιασμοῦ τῶν ὑδάτων, κατὰ τὴν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων ,στὶς 6 Ἰανουαρίου 1827
Σὲ κάποιο κείμενο διαβάζουμε: ” Ἡ Γενικὴ Γραμματεία πρὸς τὸν Θεοφιλέστατον Ἐπίσκοπον Καρύστου”: «Παρακαλεῖσθε νὰ λειτουργήσετε αὔριον εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ νὰ ἐκτελέσετε τὴν Ἱερὰν Τελετὴν τοῦ Ἁγιασμοῦ κατὰ τὴν τάξιν καὶ τὸ σύνηθες». (Σημ: βλ. Γ.Α.Κ Εκτελεστικό, φακ. 212, αρ. 1451/ 5 Ιανουαρίου 1827).
Ἐνδιαφέρον ζήτημα εἶναι νὰ γνωρίσουμε τὸ φρόνημα τοῦ λαοῦ, δῆλ. νὰ δοῦμε ἀπὸ κοντὰ τὸ πῶς ζοῦσαν καὶ ἐνεργοῦσαν τότε οἱ ἄνθρωποι. ..Ποιὲς ἀρχὲς καὶ ἀξίες εἶχαν προτεραιότητα στὴν ζωή τους. Στὰ ἑπόμενα δύο κείμενα διαφαίνεται τὸ ἦθος μερικῶν ἀνθρώπων ,ποὺ ἀποτελοῦσαν μέρος κάποιων ἐπαγγελματικῶν τάξεων τοῦ νησιοῦ:
Η αργία της Κυριακής
Μὲ ἀναφορά τους στὸν Ἀστυνόμο Αἰγίνης, την οποία ἔστειλαν στὶς 22 Ὀκτωβρίου 1827 οἱ «ὑπογράφοντες 22 πατριῶτες», ζητοῦν: «Περικαλοῦμεν πρὸς τούτοις νὰ διατάξη εἰς τὴν ἰδίαν διαταγήν της, ὅπου ὅλας τὰς Κυριακὰς καὶ ἐπισήμους ἑορτὰς τοῦ ἐνιαυτοῦ, ὡς Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ὅπου εἴμεθα, νὰ φυλάττωμεν μίαν εὐταξίαν, δηλαδὴ νὰ μὴν ἀνοίγωνται τὰ μαγαζιὰ καὶ ἂς μᾶς λείπει αὐτὰς τὰς ἡμέρας τὸ νεγκότζιον, καὶ οὕτω καὶ ἡμᾶς ὁ Θεὸς θέλει μᾶς ὁδηγήσει εἰς τὸ καλὸν καὶ εἰς τὴν φιλογένειάν Σας θέλει δώσει μισθὸν οὐράνιον».
( Σημ: βλ. Γ.Α.Κ. Υπουργ. Εσωτερικών, 33/ 22 Οκτωβρίου 1827, από Αστυνόμο Αιγίνης. Συνημένο αντίγραφο αναφοράς εμπόρων).
Μὲ ἁπλὰ λόγια: Απὸ μόνοι τους ζητοῦν οἱ ἐπαγγελματίες τοῦ νησιοῦ νὰ μὴν ἀνοίγουν τὰ μαγαζιά τους τὶς Κυριακὲς καὶ τὶς γιορτές, «ὡς Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ὅπου εἴμεθα», ὅπως ἀναφέρουν στὸ κείμενο.
Δυὸ χρόνια μετά, στὶς 29 Μαΐου 1829, ἐπανέρχονται γιὰ τὸ ἴδιο θέμα μὲ ἔγγραφό τους ποὺ ἀπευθύνουν στὸν Ἔκτακτο Ἐπίτροπο, στὸ ὁποῖο μάλιστα θέτουν καὶ ποινικὴ ρήτρα! «Οἱ ὑπογραφόμενοι ἐμποροπραγματευταὶ ἐνταῦθα ἐκ συμφώνου συνελθόντες ἐθέσαμεν τὸν ἀκόλουθον ὅρον μεταξύ μας, ὅστις ἐπικρατεῖ καὶ εἰς ἄλλους πολλοὺς πουλητάς, ὥστε εἰς τὸ ἑξῆς κανὲν ἀπὸ τὰ ἐργαστήρια τοῦ Συστήματός μας καὶ τῶν μπακάληδων νὰ μὴν ἀνοίγει εἰς τὰς Κυριακὰς καὶ Δεσποτικὰς Ἑορτάς, διὰ τὸ ἀπαιτούμενον χριστιανικὸν σέβας εἰς τὰς Ἁγίας αὐτὰς ἡμέρας. Καὶ διὰ νὰ ἔχῃ τὴν βαρύτητα καὶ ἰσχὺν ἡ πρᾶξις μας αὕτη καὶ νὰ διατηρεῖται ἀκριβῶς, καθυποβάλλομεν κατὰ χρέος ὑπ’ ὄψιν της καὶ παρακαλοῦμεν ὅτι ἂν ἀξιωθῶμεν ἀπαντήσεως νὰ ἐνεργηθεῖ καὶ μὲ πρόστιμον χρηματικὸν εἰς τὸν παρακούοντα.
Μὲ ὅλον τὸν σεβασμὸν ὑποσημειούμεθα» (ἀκολουθοῦν 18 ὑπογραφές)
Δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ἂν αὐτοὶ οἱ ἄθρωποι “ἠξιώθησαν ἀπαντήσεως” ἐκ μέρους τῆς Διοικήσεως»… Ἀπὸ τὰ κείμενα ὅμως διαφαίνονται ἡ εὐσέβεια καὶ ἡ πίστη τους στὸν Θεό, μιὰ πίστη η οποία κινεῖται παράλληλα μὲ τὶς ἐπαγγελματικές τους δραστηριότητες.
Τὸ προαύλιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ (η πρώτη;) ἀπεργία
Ἂς ἀναφερθοῦμε, τώρα, καὶ σὲ κάποιο γεγονός δυσαρεσκείας τῶν Αἰγινητῶν. Σὲ ἔγγραφο μὲ ἡμερομηνία 17 Μαρτίου 1828, οἱ ἐπαγγελματίες τοῦ νησιοῦ δηλώνουν ὅτι: «Ἐμεῖς σήμερον ἐσφαλίσαμεν ὅλα τὰ ἐργαστήριά μας, ὁ καθείς, καὶ στεκόμεθα ὅλοι ἀπέξω τοῦ Βουλευτικοῦ νὰ μᾶς δώσετε τὴν ὑπεράσπισίν σας» (Σημ: βλ. Γ.Α.Κ , Γεν. Γραμματεία , φακ. 32/17 Μαρτίου 1828).
Ἴσως να πρόκειται γιὰ μιὰ ἀπὸ τὶς πρῶτες ἀπεργίες στὴν ζωὴ τοῦ συγχρόνου Κράτους (δηλ. μόλις δύο μῆνες μετὰ τὴν ἀνάληψη τῶν καθηκόντων ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση Καποδίστρια). Ἡ ἀντίθεσή τους αὐτὴ ἐκφράστηκε μὲ τρόπο δυναμικὸ στὸ προαύλιο τῆς Μητροπόλεως, «ἀπέξω τοῦ Βουλευτικοῦ»,, κατὰ τὴν ὥρα δηλ. ποὺ συνεδρίαζε ἡ Βουλὴ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Αἰτία ἦταν ὁ Ἀστυνόμος τῆς Αἴγινας, ο οποίος τους είχε επιβάλει ἔκτακτη εἰσφορὰ γιὰ «τὸν καθαρισμὸ καὶ τὴν συντήρηση τῆς πόλεως». Καθαρὰ, δηλ., οἰκονομικὰ συμφέροντα…
Η Μητρόπολη και οι Εκλογές της Κοινότητας
Μὲ ἔγγραφό του στὶς 21 Ἰουλίου 1828, «ἐν Αἰγίνῃ, ὁ Ἔκτακτος Ἐπίτροπος τῶν Δυτικῶν Σποράδων» (Βιάρος Καποδίστριας), τὸ ὁποῖο ἀπευθύνει «πρὸς τοὺς ἐγκατοίκους τῆς νήσου ταύτης», τοὺς πληροφορεῖ ὅτι:
«… εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Μητροπόλεως εἰς τὴν νῆσον ταύτην σήμερον συναθροισθέντες οἱ παραστάται τῶν Ἐνοριῶν σας, καὶ ἔχω τὴν εἰλικρινῆ εὐχαρίστησιν νὰ σᾶς διακηρύξω ὅτι οἱ κύριοι Σπύρος Μάρκελλος, Μιχαὴλ
Μαλλοκάης καὶ Γεώργιος Λογιωτατίδης εἶναι οἱ Δημογέροντές σας».
Στὴν Γενικὴ Ἐφημερίδα καὶ ὑπὸ τὸν τίτλο «Ἐγχώριοι Εἰδήσεις», ἀναφέρονται καὶ οἱ ψῆφοι ποὺ πῆρε ὁ καθένας τους.
Ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἔγγραφο προκύπτει λοιπὸν σαφῶς πὼς οἱ Ἐκλογὲς τότε διεξάγονταν μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.
Η Μητρόπολη, ως ο προσδιορισμένος τόπος υποδοχής του Κυβερνήτη
” Τόπος της δημοτελούς υποδοχής της Εξοχότητός του είχε προσδιορισθή το προαύλιο της ενταύθα μητροπόλεως της Παναγίας, ήτις κατά το παρόν χρησιμεύει ως Βουλευτήριον», γράφει η « Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», αναφερόμενη στην υποδοχή του Καποδίστρια.
Στὸ μεταξύ, ἡ Αἴγινα εἶχε ἀρχίσει νὰ προετοιμάζεται γιὰ τὸ μεγάλο γεγονός. Ἡ Κυβέρνηση ἔδωσε ἐντολὴ στὸν Ἀστυνόμο νὰ προμηθεύσει «ἱκανὰς δάφνας καὶ μυρτιάς, αἱ ὁποῖαι θέλει χρησιμεύσουν πρὸς εὐπρέπειαν τῆς γενησομένης εἰς τὴν ἔλευσιν τοῦ Κυβερνήτου ὑποδοχῆς». Ἡ Ἐπιτροπὴ τῶν Ψαριανῶν καὶ ἡ Ἀστυνομία φρόντισαν γιὰ τὴν ἀσφάλεια τῆς πόλης, τὸν καθαρισμὸ τῶν δρόμων, τὸ κλείσιμο τῶν λάκκων καὶ τὴν προετοιμασία τῶν φαναριῶν γιὰ τὸν φωτισμὸ τῆς νύχτας. Ἡ πόλη καθαρίστηκε, τὰ σπίτια στολίστηκαν. Καὶ στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ ἔγιναν οἱ σχετικὲς προετοιμασίες: στὴν ἀριστερὴ μεριὰ τοῦ Νάρθηκα, στὸ προαύλιο τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου θὰ γινόταν ἡ ὑποδοχή, κατασκευάστηκε ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση ἕνα κουβούκλιo σὲ σχῆμα Ἐκκλησίας. Ἀπέναντι ἀπὸ τὸν Ἐξώστη, στὸν ὁποῖον ὁδηγεῖ ἡ πέτρινη σκάλα ἀπὸ ὅπου θὰ μιλοῦσε ὁ λόγιος Θεόφιλος Καΐρης, στήθηκε ὁ θρόνος τοῦ Κυβερνήτη.
Ὁ μητροπολίτης Ἄρτης Πορφύριος εἶχε προσκληθεῖ γιὰ νὰ ἑτοιμάσειτὴν θρησκευτικὴ τελετή. Ὅλα ἦταν ἕτοιμα γιὰ τὴν ὑποδοχὴ τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς Χώρας…
