- Ἡ ἀναμονὴ τοῦ πλοίου
Τέλη τοῦ 1827 ὁ Καποδίστριας ἀναχωρεῖ ἀπὸ τὴν Πετρούπολη. Δὲν πῆρε μαζί του πολλὰ πράγματα. Μόνον τὰ ἀπαραίτητα. Ἀρνήθηκε νὰ πάρει καὶ τὴν σύνταξη ποὺ τοῦ προσέφερε ὁ αὐτοκράτορας! «Ἂν μὲ δοῦνε μὲ Ρωσσικὰ χρήματα στὴν Ἐλλάδα, θὰ μὲ θεωρήσουν ὄργανο ξένης Δυνάμεως» εἶχε τότε ἐκμυστηρευτεῖ σὲ φίλο του Σ.Σ1. Ἀρνήθηκε ἔτσι τὴν σύνταξη ποὺ τοῦ προσέφερε ὁ Τσάρος!
Στὴν κάθοδό του πρὸς τὴν Μεσόγειο πέρασε ἀπὸ πολλὲς Πρωτεύουσες Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν. Ὅλες αὐτὲς τὶς εἶχε ἐπισκεφθεῖ παλαιότερα μὲ τὴν ἐπίσημη ἰδιότητά του. Παντοῦ εἶχε φίλους. Ἀκόμη καὶ στὴν Ἀγγλία.
Ὅπου πήγαινε, προσπαθοῦσε νὰ διεθνοποιήσει τὸ «Ἑλληνικὸ Ζήτημα». Διενεργοῦσε ἐράνους, ὀργάνωνε τὸ «φιλελληνικὸ κίνημα», ἀπευθυνόταν στὴν φιλοτιμία τῶν πλουσίων ἀποδήμων Ἑλλήνων. Ἔτσι, κατόρθωσε νὰ
συγκεντρώσει χρηματικὰ ποσὰ γιὰ τὴν ἄμεση ἀνακούφιση τῶν πασχόντων συμπατριωτῶν του. Συναντοῦσε ὅμως πολλὲς δυσκολίες καὶ ἐμπόδια ποὺ τοῦ προξενοῦσαν οἱ «ἄσπονδοι» φίλοι του. Στὶς 20 Νοεμβρίου τοῦ 1827 ἔφθασε στὴν Ἰταλία, στὸ λιμάνι τῆς Ἀγκόνα. Τώρα ἦταν ὑποχρεωμένος νὰ περιμένει τὸ πλοῖο, ποὺ θὰ τοῦ ἔστελναν οἱ Ἄγγλοι, οἱ ὁποῖοι τότε κατεῖχαν τὰ Ἑπτάνησα.
Σ.Σ1. Φαντάσου καὶ νὰ ἔπαιρνε τὰ χρήματα! Τί εἶχε νὰ ἀκούσει… Ὁ ἀδελφός του
ὅμως ἀργότερα τὰ πῆρε!
Οἱ μέρες ὅμως περνοῦσαν καὶ πλοῖο στὸν ὁρίζοντα δὲν φαινόταν… Μὲ ἀγωνία ἀνέβαινε στὸ καμπαναριὸ τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀγνάντευε τὴν φουρτουνιασμένη θάλασσα. Δὲν ἦταν ὅμως ἡ θαλασσοταραχὴ ποὺ μαινόταν στὸ Ἀδριατικὸ πέλαγος ἡ μόνη αἰτία τῆς καθυστερήσεως τοῦ πλοίου. Ἄλλοι ἦταν οἱ λόγοι… Οἱ Ἄγγλοι ἤθελαν νὰ δείξουν πὼς ἔχουν τὸ πάνω χέρι στὴν ὑπόθεση τοῦ «Ἑλληνικοῦ Ζητήματος». Ἐπίτηδες κωλυσιεργοῦσαν, γιὰ νὰ σπάσουν τὸ ἠθικὸ ἐκείνου, ποὺ εἶχε μεγάλα ὁράματα γιὰ τὴν Πατρίδα του καὶ δὲν συνέπλεε μὲ τὰ δικά τους συμφέροντα…
Στὸ μεταξὺ ὁ Καποδίστριας δὲν κάθεται λεπτὸ στὴν Ἰταλία. Εἶχε πληροφορηθεῖ τὰ δυσάρεστα γεγονότα. Στὴν Ἀκρόπολη δυστυχῶς πάλι κυμάτιζε ἡ Τουρκικὴ σημαία… Πληροφορεῖται πὼς στὴν Αἴγινα ἔχει ἥδη
συγκεντρωθεῖ «μέγα πλῆθος». Μερικοὶ κάνουν λόγο γιὰ ἑκατὸ χιλιάδες ψυχές! Στὶς παραλίες τῆς Ἰταλίας βλέπει νὰ τριγυρίζουν ἄσκοπα πολλὰ Ἑλληνόπουλα. Κάτι ἔπρεπε νὰ κάνει γι’ αὐτὰ τὰ παιδιά, τὴν ἐλπίδα τοῦ Ἔθνους. Νὰ φροντίσει γιὰ τὴν μόρφωσή τους. Τότε παρακαλεῖ τοὺς Ἕλληνες ἐμπόρους. Βάζει καὶ ὁ ἴδιος χρήματα. Γράφει καὶ παρακαλεῖ τοὺς διδασκάλους τοῦ Ἐξωτερικοῦ νὰ μάθουν γράμματα στὰ ἀμόρφωτα Ἑλληνόπουλα. Τοὺς στέλνει τοὺς μύθους τοῦ Αἰσώπου, τοὺς Διαλόγους τοῦ Λουκιανοῦ, τὶς ἀγορεύσεις τοῦ Δημοσθένη, τὰ κηρύγματα τοῦ Ἠλία Μηνιάτη, τὸ «Κυριακοδρόμιον» τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη… Αὐτὸ τὸ τελευταῖο βιβλίο, μάλιστα, φρόντισε νὰ ἀποσταλεῖ στὸ Μόναχο καὶ νὰ δοθεῖ στὸ ὀρφανὸ ἀγόρι τοῦ ἥρωα Μάρκου Μπότσαρη, ποὺ σπούδαζε ἐκεῖ.
2. Ὁ Καποδίστριας ἐπιβιβάζεται στὸ πλοῖο
Ἐπιτέλους, στὶς 27 Δεκεμβρίου 1827 κατέπλευσε στὸ λιμάνι τῆς Ἀγκόνα ἡ Ἀγγλικὴ κορβέτα Wolf (Λύκος). Ὁ Καποδίστριας ἐπιβιβάστηκε στὸ πλοῖο μὲ τὴν συνοδεία του: τὸν πλούσιο Ἠπειρώτη καὶ Ἐθνικὸ Εὐεργέτη Ἰωάννη Δομπόλη, τὸν διακεκριμένο Φαναριώτη Ἰάκωβο Ρίζο-Νερουλό, τὸν ταγματάρχη τοῦ Γαλλικοῦ στρατοῦ Σταμάτη Βούλγαρη, τὸν Κερκυραῖο ἀρχιτέκτονα Λάμπρο Ζαβό, τὸν γραμματέα του Γεώργιο Μπίτσιο, τὸν ἐκδότη τῶν ἐπιστολῶν του Ami Bétant, τὸν Νικόλαο Μαυρομμάτη καὶ δύο ἀλλοδαποὺς ὑπηρέτες. Τὸ πλοῖο ἄνοιξε πανιὰ τὴν Πρωτοχρονιὰ τοῦ 1828.
Κατὰ βάθος μέσα του ὁ Καποδίστριας ἔτρεφε μιὰ μικρὴ ἐλπίδα, μήπως τὸ πλοῖο ἔπιανε -ἔστω καὶ γιὰ λίγο- στὸ λιμάνι τῆς Πατρίδας του, στὴν Κέρκυρα! Ὅμως, δὲν τὸ ἐπέτρεψαν… Ὁ λόγος ἦταν πὼς οἱ Ἄγγλοι δὲν ἤθελαν γιὰ κανένα λόγο νὰ συναντηθεῖ μὲ τοὺς ἀπεσταλμένους τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, οἱ ὁποῖοι συζητοῦσαν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη στὴν Κωνσταντινούπολη μὲ τὸν Σουλτᾶνο τὸ «Ἑλληνικὸ Ζήτημα». (Ἐξαιτίας τῆς ἀδιαλλαξίας τοῦ τελευταίου εἶχαν καταφύγει οἱ πρέσβεις στὴν Κέρκυρα, ἀναμένοντας νεώτερες ὁδηγίες ἀπὸ τὶς Κυβερνήσεις τους).
Στὰ ἀνοιχτὰ τοῦ νησιοῦ του, μεσοπέλαγα, ἀπὸ τὸν «Λύκο», ἀνέβηκε στὸ «Πεῖσμα τοῦ Πολέμου»Σ.Σ1, τὸ Warspite, ποὺ στὶς 9 Ἰανουαρίου ἔβαλε πλώρη γιὰ τὴν Μάλτα, ὅπου θὰ ἀγκυροβολήσει στὸ λιμάνι τῆς Λαβελέτ. Ἐκεῖ τὸν περίμενε ὁ Ἄγγλος ναύαρχος Κόδριγκτον, ἀνυπόμονος νὰ γνωρίσει τὸν πρῶτο Κυβερνήτη τῆς Ἑλλάδος. Ἐξάλλου, θὰ προσπαθοῦσε νὰ ἐξιχνιάσει καὶ τὶς προθέσεις του…
Οἱ δυὸ ἄνδρες εἶχαν μιὰ ἐνδιαφέρουσα συνομιλία, ποὺ περιεστράφη γύρω ἀπὸ τὰ ζητήματα τὰ ὁποῖα σχετίζονταν ἄμεσα μὲ τὴν δημιουργία τοῦ Νέου Κράτους.
Στὸ μεταξύ, κατέφθασε στὸ λιμάνι τῆς Μάλτας, προερχόμενος ἀπὸ τὴν Αἴγινα, ὁ ἐνθουσιώδης Ψαριανὸς καπετάνιος Ἀνδρέας Γιαννίτσης μὲ τὸ πολεμικὸ μπρίκι του «Ἕκτωρ». Ἦταν τὸ πλοῖο ποὺ ἔστελνε ἡ Ἀντι-
κυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ ἀπὸ τὴν Αἴγινα, γιὰ νὰ συνοδεύσει τιμητικὰ τὸν πρῶτο Κυβερνήτη τῆς Χώρας. Ὅμως, στὸ λιμάνι τῆς Μάλτας τὸν καπετάνιο περίμενε μιὰ δυσάρεστη ἔκπληξη: Οἱ Ἀγγλικὲς Ἀρχὲς ἔκαναν κατάσχεση τοῦ πλοίου γιὰ χρέη τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως στοὺς ξένους προμηθευτές της! Καὶ μόνον μετὰ ἀπὸ τὴν προσωπικὴ παρέμβαση τοῦ Καποδίστρια στὸν Ἄγγλο ναύαρχο καὶ ἀφοῦ ἀποδείχθηκε πὼς τὸ πλοῖο ἦταν ἰδιωτικό, τότε ἔγινε ἄρση τῆς κατασχέσεως! Ἐπίσης ἀπελευθερώθηκαν καὶ ἑκατὸν εἴκοσι Ἕλληνες ναυτικοὶ, ποὺ εἶχαν συλληφθεῖ ἀπὸ τὸ Βρετανικὸ Πολεμικὸ Ναυτικὸ κατηγορούμενοι γιὰ πειρατεία καὶ βρίσκονταν κλεισμένοι στὶς φυλακὲς τῆς Μάλτας! Τέλος, ὁ Καποδίστριας πρότεινε –καὶ τελικὰ πέτυχε– στὴν συνοδεία τῶν πλοίων
νὰ προστεθοῦν καὶ ἄλλα δύο πλοῖα τῶν Κρατῶν, ποὺ ἀποτελοῦσαν συνολικὰ τὶς Ἐγγυήτριες Δυνάμεις.
Σ.Σ1. Ὄνόματα κι αὐτά! «Λύκος» καὶ «Πεῖσμα τοῦ Πολέμου»…
Πράγματι! Στὶς 14 Ἰανουαρίου τοῦ 1828 ἡ Ἑλληνικὴ σημαία ὑψώθηκε στὰ κατάρτια τῶν πλοίων ποὺ ἦταν μπαρουτοκαπνισμένα ἀπὸ τὴν ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου. Τὸ σύνθημα δόθηκε, οἱ ἄγκυρες σηκώθηκαν καὶ τὰ τέσσερα πλοῖα ἀνοίχθηκαν στὸ πέλαγος. Ἦταν τὸ βαρὺ Ἀγγλικό πολεμικὸ μὲ τὰ 64 κανόνια Warspite, τὸ Γαλλικὸ «Ἥρα», τὸ Ρωσσικὸ «Ἑλένη» καὶ τὸ Ἑλληνικὸ «Ἕκτωρ».
Ὅμως, πρὸς τὰ ποῦ πήγαιναν; Ποιὸς ἦταν ὁ προορισμὸς τοῦ Κυβερνήτη;
3. Ὁ προορισμὸς τοῦ Κυβερνήτη
Σύμφωνα μὲ μιὰ ἄποψη, τόπος προορισμοῦ τοῦ Κυβερνήτη ἦταν ἡ πόλη τοῦ Ναυπλίου. Ἡ ἄποψη αὐτὴ διατυπώθηκε σὲ ἔγγραφο τοῦ Κέντρου Εὐρωπαϊκῶν μελετῶν καὶ σπουδῶν «Ἰωάννης Καποδίστριας»,
τὸ ὁποῖο ἐστάλη ὡς ἀπάντηση σὲ σχετικὴ διαμαρτυρία τοῦ Δημάρχου καὶ τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου τῆς Αἴγινας.Σ.Σ1 Τὸ κείμενο ἔχει ὡς ἑξῆς: «… δ. Ὁ Κυβερνήτης Ἰ. Καποδίστριας ἀποβιβάστηκε στὸ Ναύπλιο –τὴν
πρωτεύουσα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους– τὴν 8 Ἰανουαρίου 1828 καὶ ἔγινε δεκτὸς μὲ κανονιοβολισμούς, ἐπευφημίες, δοξολογίες καὶ ἐπισημότητες, γιὰ νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ ὁ ὁρισμὸς τοῦ Ναυπλίου ὡς πρωτεύουσας
τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρες (11.1.1828) ἀνεχώρησε γιὰ τὴν Αἴγινα, ἐπειδὴ ὁ φατριασμὸς τῶν φρουρῶν καὶ τὰ ὀξυμένα (sic, αὐτόθι) πνεύματα εἶχαν ἐπικίνδυνα, γιὰ τὴν ἄσκηση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, φορτίσει τὴν πολιτικὴ κατάσταση. Ὅταν, ὅμως, οἱ συνθῆκες ὁμαλοποιήθηκαν, ὁ αὐτοεξόριστος ἀπὸ τὴν πρωτεύουσα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους Κυβερνήτης, ἐπέστρεψε στὸ Ναύπλιο».
Στὸ ὑπὸ στοιχεῖο β΄ τοῦ ὡς ἄνω ἐγγράφου ἡ ἀνωτέρω ἄποψη στηρίζεται πάνω σέ δύο κείμενα: ἕνα «Θέσπισμα» τοῦ 1823 καὶ ἕνα «Ψήφισμα» τοῦ 1827. Στὴν συνέχεια ἐρευνοῦμε αὐτὰ τὰ δύο κείμενα:
Σ.Σ1. βλ. τὸ κατὰ τὴν 29η Μαρτίου 1996 ἔγγραφο τοῦ ὡς ἄνω Κέντρου καὶ τὸ ὑπ’
ἀριθμ. πρωτ. 53/ 18-3-1996 ἔγγραφο τοῦ Δημάρχου καὶ τοῦ Δημοτικοῦ Συμ-
βουλίου τῆς Αἴγινας.
- Ἡ πράξη 6η τοῦ Θεσπίσματος τῆς 8ης Ἰανουαρίου τοῦ 1823
Αὐτὴ διαλαμβάνει τὰ ἑξῆς: «Ἐπειδὴ καὶ τὸ Ναύπλιο εἶναι τόπος ἁρμόδιος διὰ νὰ διατρίβῃ ἡ Διοίκησις, καὶ ἔχουσα ἡ Διοίκησις δικαίωμα νὰ μεταβάλλῃ τὴν καθέδραν της, σήμερον συνελθοῦσα ἡ Βουλευτικὴ Ἐπιτροπὴ ἐνέκρινε καὶ ἐξέδωκε νόμον, τὸν ὑπ’ ἀριθμ. 21». Πάνω καὶ στὰ δύο κείμενα γίνονται οἱ ἑξῆς παρατηρήσεις:
α) «Ἔχουσα ἡ Διοίκησις δικαίωμα νὰ μεταβάλλῃ τὴν καθέδραν της». Σύμφωνα μὲ τὸ πιὸ πάνω κείμενο ἡ Διοίκηση μποροῦσε νὰ ἀλλάζει τὴν ἕδρα της. Ἄρα δὲν εἶχε σταθερὴ ἕδρα σὲ ἕνα τόπο. Αὐτό, δυστυχῶς, ἐπέβαλε ἡ ἐξέλιξη τοῦ Ἀγῶνα καὶ οἱ ἐμφύλιες διαμάχες ἀνάμεσα στοὺς πολιτικοὺς καὶ τοὺς στρατιωτικούς. Ἐξάλλου, τίθεται καὶ τὸ ἐρώτημα: γιὰ ποιὰ Διοίκηση γίνεται λόγος; Γιὰ τοῦ Κουντουριώτη στὸ Κρανίδι ἢ γιὰ ἐκείνη τοῦ Κολοκοτρώνη στὴν Τριπολιτσά; (Μιὰ καὶ ἐκείνη τὴν ἐποχὴ καὶ οἱ δύο «Διοικήσεις» διεκδικοῦσαν τὴν διακυβέρνηση τοῦ τόπου).
β) «Ἐπειδὴ καὶ (τὸ Ναύπλιο) εἶναι τόπος…» Ὁ συμπλεκτικὸς σύνδεσμος «καί» (τὸ Ναύπλιο) ὑποδηλώνει πὼς ἡ
ὡραία πόλη τοῦ Ἀργολικοῦ δὲν ἀποτελοῦσε τὴν μοναδικὴ καθέδρα τῆς Διοικήσεως. Πρὶν ἀπὸ αὐτὴν ὑπῆρχαν ἄλλες, ὅπου μεταφερόταν ἡ Διοίκηση, ἀνάλογα μὲ τὶς συνθῆκες τοῦ Ἀγῶνα. - Τὸ Ψήφισμα τοῦ 1827 Ἡ Γ΄ Ἐθνικὴ Συνέλευση τῶν Ἑλλήνων στὴν Τροιζῆνα ἀπεφάσισε τὰ ἑξῆς:
Μὲ τὸ ὑπ’ ἀριθμ. ΙΗ΄ Ψήφισμά της ὅρισε τὸ Ναύπλιο ὡς «καθέδρα» τῆς Βουλῆς καὶ τῆς Κυβερνήσεως. Αὐτὸ ἔγινε σὲ συνέχεια τῶν ἑξῆς Ψηφισμάτων τῆς ἰδίας Ἐθνοσυνέλευσεως: τοῦ ΣΤ΄ (= ἐκλογὴ τοῦ Κυβερνήτη καὶ ὁρισμὸς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς «ποὺ θέλει παύσῃ ἅμα φθάσῃ ὁ Κυβερνήτης») καὶ Θ΄ (= ὁρισμὸς τῶν τριῶν μελῶν τῆς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς).
Ὅμως, κατὰ το ἄρθρο Β΄ τοῦ ἰδίου Ψηφίσματος, ἡ Κυβέρνηση «ὤφειλε νὰ μεταβεῖ εἰς τὸ Ναύπλιον» (= ἔπρεπε νὰ πάει στὸ Ναύπλιο). Ἄρα τότε δὲν ἦταν στὸ Ναύπλιο. Συνεπῶς, ἦταν κάπου ἀλλοῦ. Ἐπίσης, μὲ τὸ ἄρθρο Δ΄ τοῦ ἰδίου Ψηφίσματος ὁ ὁρισμὸς τοῦ Ναυπλίου «ὡς καθέδρας» τῆς Κυβερνήσεως τελοῦσε «ὑπὸ τὴν αἵρεσιν τῆς ἀποφάσεως τοῦ Κυβερνήτου μετὰ τὴν ἔλευσίν του». Αὐτὸ ἁπλὰ σημαίνει: «Ἂς ἔρθει πρῶτα ὁ Κυβερνήτης, καὶ μετὰ βλέπουμε. Ἅμα θελήσει,τότε μπορεῖ νὰ πάει στὸ Ναύπλιο» (ὅπως ἀποφάσισε ἡ Ἐθνοσυνέ-
λευση).
Τέλος, στὴν «Γενικὴ Ἐφημερίδα», ποὺ ἐκδόθηκε στὸν Πόρο, δημοσιεύθηκε ἡ ὑπ’ ἀριθμ. 45/ 7-5-1827 Διακήρυξη τοῦ Προέδρου τῆς Γ. Ἐθνοσυνελεύσεως.1 Σύμφωνα μὲ αὐτήν «ἡ συσταθεῖσα τῆς Ἑλλάδος Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ θέλει ἐκπληρώσει τὰ χρέη της κατὰ τὸ ἐκδοθὲν Ψήφισμα» (δηλ. τὸ Θ΄ Ψήφισμα) «ἕως οὗ φθάσει ὁ
ἴδιος (ὁ Κυβερνήτης) εἰς τὴν Πατρίδα μας». Συνοψίζοντας ὅσα πιὸ πάνω ἀναλυτικὰ προαναφέρθηκαν, καταλήγουμε στὰ ἑξῆς συμπεράσματα: - Πράγματι τὸ Ναύπλιο ὁρίστηκε μὲ τὴν πιὸ πάνω ἀπόφαση τῆς Γ΄ Ἐθνοσυνελεύσεως (ΙΗ΄ Ψήφισμα) ὡς «καθέδρα» τῆς Βουλῆς καὶ τῆς Κυβερνήσεως. Λόγῳ ὅμως τῶν ἐκτάκτων συνθηκῶν δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ
ἀσκηθοῦν πλήρως καὶ μὲ ἑνιαῖο τρόπο ἡ Ἐκτελεστική, ἡ Νομοθετικὴ καὶ ἡ Διοικητικὴ Ἐξουσία σὲ ἐκεῖνο τὸν τόπο. Αὐτὸ θὰ ἀποτελοῦσε τὸ κύριο ἔργο τοῦ ἐρχομένου Κυβερνήτη (ποὺ εἶχε ἐξάλλου ψηφιστεῖ γι’ αὐτὸ
τὸν σκοπὸ ἀπὸ τὴν ἴδια Ἐθνοσυνέλευση). Θὰ ἔλεγε δηλ. κανεὶς πὼς αὐτὴ ἡ ἀπόφαση παρέμεινε μόνο «στὰ χαρτιά».Σ.Σ2
Σ.Σ2. Ὑπάρχουν ἱστορικὲς περιπτώσεις κατὰ τὶς ὁποῖες ἄλλα λένε τὰ «χαρτιὰ»καὶ ἄλλη εἶναι ἡ πραγματικότητα (δηλ. ἄλλη νὰ ἔχει ὁριστεῖ «τυπικὰ» ὡς ἑνὸς Κράτους καὶ ἄλλη νὰ εἶναι στὴν πραγματικότητα). Ἀναφέρω δὺο τέτοια παραδείγματα: Α. Μετὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ἡ Δυτικὴ Γερμανία ἀνεκήρυξε ὡς Πρωτεύουσά της τὴν Βόννη, ἐνῶ ἡ Ἀνατολικὴ κράτησε τὸ Βερολῖνο. Ὕστερα ἀπὸ τὴν ἑνοποίηση τῆς Γερμανίας, μὲ τὴν κατάρρευση τοῦ Τείχους, de facto Πρωτεύουσα ἔγινε τὸ Βερολῖνο, ἡ Βόννη ὅμως ἐξακολουθεῖ νὰ ἀποτελεῖ ἱστορικὰ τὴν Πρωτεύουσα τῶν Γερμανῶν. Καὶ Β. Ἀρχές τοῦ 20ου αἰ. καὶ μὲ ἀπόφαση τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν ἱδρύθηκε τὸ Κράτος τοῦ Ἰσραήλ. Ἐπίσημη (= στὰ χαρτιὰ) Πρωτεύουσα ὁρίστηκε τὸ Τὲλ-Ἀβίβ. Στὴν πραγματικότητα ὅμως Πρωτεύουσα τοῦ Κράτους ἔχει καταστεῖ ὁ Ἑβραϊκὸς τομέας τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅπου λειτουργοῦν οἱ Δημόσιες Ὑπηρεσίες, ἡ Βουλή (Knesset) κ.ο.κ.
2. Ἡ τριμελὴς Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ συστάθηκε ἀπὸ τὴν ἴδια Ἐθνοσυνέλευση. Μοναδικὸ ἔργο της ἦταν νὰ παραδώσει τὴν Ἐξουσία στὸν Κυβερνήτη ποὺ εἶχε ἐκλεγεῖ ἀπὸ αὐτὴν.Σ.Σ1 καὶ 3. Σύμφωνα, πάντα, μὲ τὴν ἀπόφαση τῆς Γ΄ Ἐθνοσυνελεύσεως «ὅταν θὰ ἐρχόταν ὁ Κυβερνήτης ἐκεῖνος, θὰ ἀποφάσιζε ποῦ θὰ πήγαινε γιὰ νὰ κυβερνήσει τὴν Χώρα».
Τελικὰ, ἂν πῆγε «αὐτοεξόριστος» στὴν Αἴγινα ὁ Κυβερνήτης ἢ ὄχι θὰ μᾶς τὸ πεῖ ἡ «Γενικὴ Ἐφημερίς». Ἐκεῖ διαβάζουμε:
«Ἐν Αἰγίνῃ, Σαββάτῳ 14 Ἰανουαρίου 1828. Ἡ εἰς τὴν Ἑλλάδα ἄφιξις τοῦ Ἐξοχωτάτου Κόμητος Ἰω. Καποδίστρια Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος. Τὴν 14 (26 Δεκεμβρίου) 1827, ἡ Ἀγγλικὴ κορβέτα Οὐόλφιος, κυβερνωμένη παρὰ τοῦ καπετὰν Ἄϋες ἄραξεν εἰς τὸν λιμένα τοῦ Ἀγκῶνος… Στὴν συνέχεια: «Τὸ Ἀγγλικὸν δίκροτον Οὐάρσπιτ, κυβερνώμενον παρὰ τοῦ καπτ. Πάρκερ… ἐνελιμενίσθη εἰς Μάλταν…… Ὁ κόμης Καποδίστριας ἀνεχώρησεν ἐκ Μάλτας τὴν 2 Ἰανουαρίου ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ δικρότου, τοῦ καπετὰν Γιαννίτση, ἀπεσταλμένου εἰς Μάλταν παρὰ τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως πρὸς ὑποδοχὴν τῆς Ἐξοχότητός του. Μία δὲ Ρωσσικὴ φρεγάτα καὶ ἕτερον ἓν πλοῖον ἐκ τοῦ Γαλλικοῦ στόλου μέλλουν νὰ ἔλθουν ὅσον τάχιστα εἰς Αἴγιναν, διὰ νὰ συγκροτηθῇ τακτικὸν ναυτικόν, ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ ὁποίου θέλει συσταθεῖ ἡ νέα Κυβέρνησις. Τὴν 4 Νοτιοδυτικὸς ἄνεμος ἔφερε τὸ Οὐάρσπιτ πέραν τοῦ πορθμοῦ τῶν Κυθήρων· ἀλλὰ τὴν 5 πνεύσαντος βορέου ἠναγκάσθη τὸ πλοῖον νὰ παρεκτραπῇ τῆς ὁδοῦ καὶ νὰ καταφύγῃ εἰς τὸν Ἀργολικὸν κόλπον. Τὴν δὲ 6 περὶ τὴν 11 ὥραν ἑσπέρας ἐνελιμενίσθη κατέμπροσθεν τοῦ Ναυπλίου, καὶ πάραυτα εἰδοποιήθησαν εἰς τὴν πόλιν περὶ τῆς ἀφίξεως τοῦ Ἐξοχωτάτου Κόμητος Καποδίστρια.
Σ.Σ1. Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ οὔτε ἄσκησε οὔτε μποροῦσε νὰ ἀσκήσει
πραγματικὴ Ἐξουσία (βλ. κατ.). Κατὰ τὸν ἱστορικὸ Κωνσταντῖνο Παπαρ-
ρηγόπουλο «ἡ Κυβέρνηση Καποδίστρια εἶναι ἡ πρώτη Κυβέρνηση ποὺ εἶναι
ἄξια νὰ φέρει αὐτὸ τὸ ὄνομα».
Οἱ δημογέροντες τῆς πόλεως καὶ οἱ διάφοροι ὁπλαρχηγοὶ τῶν φρουρίων ἦλθον εἰς τὸ πλοῖον πρὸς ὑπάντησιν τῆς Ἐξοχότητός του, μετὰ τοῦ ὁποίου συνδιελέχθησαν ἰδιαιτέρως ἕκαστος, δείξαντες πρὸς αὐτὸν τὴν ὑπόκλισίν των καὶ προσφέροντες τὰς κλεῖς τῆς πόλεως καὶ τῶν φρουρίων. Ἡ δὲ Ἐξοχότης του τοὺς ἀπεκρίθη ὅτι δὲν θεωρεῖται ἀκόμη εἰμὴ ὡς ἁπλοῦς περιηγητής, καὶ ὅτι τοὺς εὐχαριστεῖ μὲν διὰ τὰς εὐνοϊκὰς ταύτας διαθέσεις των, δὲν δύναται δὲ νὰ πράξῃ τι προτοῦ νὰ λάβῃ εἰς Αἴγιναν τὴν συνέντευξιν μετὰ τῆς Βουλῆς τῶν Ἀντιπροσώπων τοῦ Ἔθνους καὶ νὰ ἀναδεχθῇ κατὰ τάξιν τὸ ὑπούργημα, τὸ ὁποῖον ἐνεπιστεύθησαν εἰς αὐτὸν οἱ Ἕλληνες. Τὴν 8 ἡ Ἐξοχότης του ἀποβὰς ἐκ τοῦ πλοίου εἰς Ναύπλιον, προϋπαντήθη ἀπὸ τοὺς κατοίκους μὲ τὰ πλέον παθητικὰ δείγματα τῆς χαρᾶς… Τὴν 9 πρὸς τὸ ἑσπέρας κοπάσαντος τοῦ ἀνέμου ἀπέπλευσεν τὸ Οὐάρσπιτ, καὶ τὴν 11 περὶ λύχνων ἁφὰς ἄραξεν εἰς τὸν λιμένα τῆς Αἰγίνης…».
Στὴν συνέχεια σχολιάζουμε αὐτὸ τὸ κείμενο: «… τὰ πλοῖα μέλλουν νὰ ἔλθουν τάχιστα εἰς Αἴγιναν» Τὸ κείμενο δὲν ἐπιδέχεται ἀμφισβήτηση: Χωρὶς καθυστέρηση, τὰ πλοῖα πρέπει νὰ ἔλθουν τὸ γρηγορώτερο δυνατὸν στὴν Αἴγινα. Ἐκεῖ περιμένουν ἐναγωνίως τὸν Κυβερνήτη ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπή, ἡ Βουλή, οἱ στρατιωτικοί, οἱ ἐπίσημοι τῶν Ξένων Δυνάμεων καὶ πλῆθος κόσμου. Γιατί πρέπει νὰ πάει ὁ Κυβερνήτης στὴν Αἴγινα; Τὴν ἀπάντηση μᾶς τὴν δίνει πάλι τὸ Φ.Ε.Κ. τῆς ἐποχῆς: γιὰ «νὰ ἀναδεχθῇ κατὰ τάξιν τὸ ὑπούργημα, τὸ ὁποῖον ἐνεπιστεύθησαν εἰς αὐτὸν οἱ Ἕλληνες».
Κατὰ συνέπειαν, δὲν πήγαινε «αὐτοεξόριστος» στὴν Αἴγινα ὁ Καποδίστριας. Πήγαινε γιὰ νὰ κυβερνήσει.
Μήπως, τώρα, εἶχε σκοπὸ νὰ πάει πρῶτα στὸ Ναύπλιο καὶ μετὰ στὴν Αἴγινα; Ἀπὸ τὰ κείμενα δὲν προκύπτει κάτι τέτοιο. Τὸ ἀντίθετο μάλιστα. Ὅταν ἀνεχώρησε στὶς 6 Νοεμβρίου τοῦ 1827 ἀπὸ τὴν Γενεύη καὶ ἔφθασε στὸ Τουρῖνο, ἐκεῖ συναντήθηκε μὲ τοὺς Πρέσβεις τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. Τότε ὁ Κυβερνήτης τοὺς ζήτησε οἰκονομικὴ βοήθεια. Καὶ κάτι ἄλλο: τοὺς ζήτησε τὴν ἀποκατάσταση μὲ πολεμικὰ πλοῖα τῆς ἐπικοινωνίας τῆς Ἀγκόνα μὲ τὴν Αἴγινα. Ἐξάλλου, εἴδαμε ἡ Κυβέρνηση νὰ ἀποστέλλει ἀπὸ τὴν Αἴγινα στὴν Μάλτα τὸ Ψαριανὸ πολεμικὸ μπρίκι τοῦ καπετὰν Γιαννίτση, γιὰ νὰ συνοδεύσει τιμητικὰ τὴν νηοπομπή.
- Ἡ προετοιμασία τῆς ὑποδοχῆς τοῦ Κυβερνήτη στὴν Αἴγινα
Στὸ μεταξύ, ἡ Αἴγινα εἶχε ἀρχίσει νὰ προετοιμάζεται γιὰ τὸ μεγάλο γεγονός. Ἡ Κυβέρνηση ἔδωσε ἐντολὴ στὸν Ἀστυνόμο νὰ προμηθεύσει «ἱκανὰς δάφνας καὶ μυρτιάς, αἱ ὁποῖαι θέλει χρησιμεύσουν πρὸς εὐπρέπειαν τῆς γενησομένης εἰς τὴν ἔλευσιν τοῦ Κυβερνήτου ὑποδοχῆς».1 Ἡ Ἐπιτροπὴ τῶν Ψαριανῶν καὶ ἡ Ἀστυνομία φρόντισαν γιὰ τὴν ἀσφάλεια τῆς πόλης, τὸν καθαρισμὸ τῶν δρόμων, τὸ κλείσιμο τῶν λάκκων καὶ τὴν προετοιμασία τῶν φαναριῶν γιὰ τὸν φωτισμὸ τῆς νύχτας.
- βλ. Γ.Α.Κ. Ὑπουργ. Ἐσωτερικῶν, φακ. 117, ἀρ. 1643/ 10 Δεκεμβρίου 1827,
πρὸς τὸν Ἀστυνόμον Αἰγίνης.
Ἡ πόλη καθαρίστηκε, τὰ σπίτια στολίστηκαν. Καὶ στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ ἔγιναν οἱ σχετικὲς προετοιμασίες: στὴν ἀριστερὴ μεριὰ τοῦ Νάρθηκα, στὸ προαύλιο τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου θὰ γινόταν ἡ ὑποδοχή, κατασκευάστηκε ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση ἕνα κουβούκλιo σὲ σχῆμα Ἐκκλησίας.Σ.Σ1 Ἀπέναντι ἀπὸ τὸν Ἐξώστη, στὸν ὁποῖον
ὁδηγεῖ ἡ πέτρινη σκάλα ἀπὸ ὅπου θὰ μιλοῦσε ὁ λόγιος Θεόφιλος Καΐρης, στήθηκε ὁ θρόνος τοῦ Κυβερνήτη.2 Ὁ μητροπολίτης Ἄρτης Πορφύριος εἶχε προσκληθεῖ γιὰ νὰ ἑτοιμάσει τὴν θρησκευτικὴ τελετή.3 Ὅλα ἦταν ἕτοιμα γιὰ τὴν ὑποδοχὴ τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς Χώρας…
5.Ὁ Καποδίστριας «θεωρεῖ ἑαυτὸν ὡς ἁπλοῦν περιηγητὴν τοῦ Ναυπλίου»
Ἐπιστρέφουμε στὸν σχολιασμὸ τοῦ κειμένου τῆς «Γενικῆς Ἐφημερίδος». Τὰ γεγονότα συνέβησαν μὲ τὴν ἑξῆς σειρά: Τὸ Warspite μὲ τὰ ὑπόλοιπα τρία πλοῖα τῆς συνοδείας παραπλέουν τὸν φουρτουνιασμένο «Κάβο-Μαληᾶ» τῆς Πελοποννήσου. Εἶναι Τετάρτη, 4 Ἰανουαρίου 1828. Μέσα ἀπὸ τὸ φινιστρίνι τοῦ πλοίου ὁ Κυβερνήτης ἀντικρύζει μὲ δέος τὸ φουρτουνιασμένο πέλαγος. Ἔξω φυσάει δυνατὴ σοροκάδα. Τὴν ἄλλη μέρα, Πέμπτη 5 Ἰανουαρίου, ὁ καιρὸς ἄλλαξε: «πνεύσαντος βορέου ἠναγκάσθη τὸ πλοῖον νὰ παρεκτραπεῖ τῆς ὁδοῦ καὶ νὰ κατα-
φύγει εἰς τὸν Ἀργολικὸν κόλπον». Δηλ. ἀπὸ ἕνα τυχαῖο γεγονός, δυνατὴ τραμουντάνα, ἀναγκάστηκε τὸ πλοῖο νὰ ἀναζητήσει «ἀπάγκειο» στὸν Ἀργολικό.
Σ.Σ1. Σήμερα ἕνα μάρμαρο κάτω ἀπὸ τὸν Ἐξώστη φανερώνει τὴν θέση του.
- βλ. Ν. Κασομούλη, «Ἐνθυμήματα Στρατιωτικά», Β΄, σελ. 690: «Ὁ λαὸς
ἐστόλισεν τὰς οἰκίας του μὲ μυρσίνας καὶ δάφνας καὶ ἑτοίμαζεν τὴν φωτο-
χυσίαν. Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ ἐδιόρισεν νὰ γίνει ἓν κουβούκλιον εἰς
σχῆμα ἐκκλησίας ἐκτὸς τοῦ ἄρτηκος τῆς Παναγίας ἀριστερὰ διὰ νὰ βλέπει
ὅλος ὁ λαός, εἰς τὸν ὁποῖον ἡ γυναικεία σκάλα ἔπρεπε νὰ χρησιμεύσει ὡς
ἄμβων τὸν ὁποῖον ἔμελλε νὰ βγάλει λόγον ὁ Καΐρης καὶ ἀπέναντι τούτου
ἔστησεν ἕνα θρονίσκον δεσποτικόν». - βλ. Γ.Α.Κ. Ἐκτελεστικό, φάκ. 246, ἀρ. 918/ 4 Δεκεμβρίου 1827, Διαταγὴ τῆς
Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς.
Τὴν ἑπόμενη μέρα, 6 Ἰανουαρίου, ἡμέρα Παρασκευή τῶν Θεοφανείων, τὸ Warspite ἔρριξε ἄγκυρες ἔξω ἀπὸ τὸ λιμάνι τοῦ Ναυπλίου. Ἡ θάλασσα ἔξω ἐξακολουθοῦσε νὰ λυσσομανάει… Οὔτε τὴν ἄλλη μέρα, Σάββατο 7 τοῦ μηνός, ποὺ γιόρταζε τὴν γιορτή του, μπόρεσε ὁ Καποδίστριας νὰ ἀποβιβαστεῖ. Ἔπρεπε, τουλάχιστον, νὰ πάει στὴν Ἐκκλησία ὁ ἄνθρωπος ὁ εὐλαβής, ποὺ ἐξάλλου εἶχε καὶ τὴν ὀνομαστικὴ ἑορτή του! Αὐτὸ κατέστη δυνατὸν κατὰ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, Κυριακὴ 8 Ἰανουαρίου. Κρατώντας στὸ χέρι ἕνα κλαδὶ ἐλιᾶς διέσχισε ἕνα πλῆθος ποὺ ζητωκραύγαζε μὲ ἐνθουσιασμό. Ἔτσι ἔφθασε στὴν Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὸ Ναύπλιο. Ἐκεῖ τὸν ὑποδέχθηκε ὁ Ἀρχιερεὺς μὲ τὸν Ἱερὸ Κλῆρο, κάτω ἀπὸ τὶς συνεχεῖς ἐπευφημίες τοῦ λαοῦ. Στὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας φιλοξενήθηκε σὲ ἕνα σπίτι. Οἱ Ἀρχὲς τοῦ Ναυπλίου τὸν παρεκάλεσαν νὰ μείνει. Τότε ὁ Καποδίστριας δήλωσε πὼς δὲν εἶχε πάει στὸ Ναύπλιο γιὰ νὰ μείνει… Θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ὡς ἕνα ἁπλὸ περιηγητή (ἐπισκέπτη) τοῦ Ναυπλίου. Δήλωσε εὐθέως πὼς ἔπρεπε τὸ συντομώτερο δυνατὸν νὰ ἀναχωρήσει γιὰ τὴν Αἴγινα. Ἐκεῖ τὸν περίμεναν ἡ Βουλὴ καὶ ἡ Κυβέρνηση. Τρεῖς ἡμέρες ἔμεινε στὸν Ἀργολικὸ κόλπο ὁ Κυβερνήτης. Τότε εἶχε τὴν εὐκαιρία νὰ ἀποδείξει σὲ ὅλους τὴν μεγάλη διπλωματική του ἱκανότητα!
Ὅπως εἶναι γνωστό, στὸ Ναύπλιο τότε μαινόταν ἐμφύλιος πόλεμος: ὁ Γρίβας ἀπὸ τὸ Παλαμήδι καὶ ὁ Στράτος ἀπὸ τὴν Ἀκροναυπλία πολεμοῦσαν σὰν θεριὰ μεταξύ τους. Ὁ Καποδίστριας τοὺς κάλεσε νὰ
συναντηθοῦν μαζί του. Μετὰ τοὺς ἀρχικοὺς δισταγμούς, τελικὰ οἱ σκληροτράχηλοι ἐκεῖνοι ἄνδρες κατέβηκαν στὴν πόλη. Μάλιστα παρέδωσαν στὰ χέρια τοῦ Καποδίστρια καὶ τὰ κλειδιὰ τῶν φρουρίων τους!1
Κυριολεκτικὰ ἔτριβαν τὰ μάτια τους ἀπὸ τὴν ἔκπληξη οἱ τρεῖς ξένοι ναύαρχοι γι’ αὐτὸ ποὺ ἔβλεπαν! Ἰδιαιτέρως ὅταν ἄκουσαν τοὺς τραχεῖς ἐκείνους ἄνδρες νὰ δηλώνουν, πὼς ἀπὸ ἐκείνη τὴν στιγμὴ σταματοῦσαν τὴν ἀδελφοκτόνο δράση τους! Σ.Σ2
Σ.Σ1. Φαίνεται πὼς τελικὰ οἱ Ἕλληνες ἔχουν μέσα τους τὸ αἴσθημα τῆς φιλοπατρί καὶ τῆς ὑπακοῆς, ἀρκεῖ νὰ γίνονται σωστοὶ χειρισμοὶ σὲ κάθε περίσταση.
Σ.Σ2. Στὸ σημεῖο αὐτὸ κάνουμε τὴν ἑξῆς παρατήρηση: μὲ τὴν συμφιλίωση τῶ στρατιωτικῶν ἀρχηγῶν, ἂν ὁ προορισμὸς τοῦ Κυβερνήτη ἦταν ὄντως τὸ Ναύπλιο, τότε θὰ ἔπρεπε νὰ παραμείνει ἐκεῖ, ἀφοὺ δὲν ὑπῆρχε πιὰ κίνδυνος. Ἄρα δὲν «ἀνεχώρησε γιὰ τὴν Αἴγινα, ἐπειδὴ ὁ φατριασμὸς τῶν φρουρῶν καὶ τὰ ὀξυμένα πνεύματα εἶχαν ἐπικίνδυνα, γιὰ τὴν ἄσκηση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, φορτίσει τὴν πολιτικὴ κατάσταση» (sic), ὅπως εἶναι ὁ ἰσχυρισμὸ ποὺ προαναφέραμε.
Μόλις βελτιώθηκε ὁ καιρός, ὁ Καποδίστριας ξεκίνησε γιὰ τὸν τόπο ὅπου ἔπρεπε «νὰ ἀναδεχθῇ κατὰ τάξιν τὸ ὑπούργημα, τὸ ὁποῖον ἐνεπιστεύθησαν εἰς αὐτὸν οἱ Ἕλληνες». Ὁ τόπος ἐκεῖνος ἦταν ἡ Αἴγινα. Τὸ ἀπόγευμα τῆς Δευτέρας τὰ πλοῖα σήκωσαν ἄγκυρες μὲ κατεύθυνση τὸν Σαρωνικό. Ἔξω ἀπὸ τὸν Πόρο ὁ Ναύαρχος Ἀνδρέας Μιαούλης ἔρριχνε 21 κανονιοβολισμοὺς ἀπὸ τὰ 64 τηλεβόλα ποὺ διέθετε τὸ καμάρι τοῦ στόλου, ἡ νεότευκτη φρεγάτα «Ἑλλάς»,Σ.Σ1 ὑποδεχόμενος τὸν Κυβερνήτη. Τὸ σούρουπο τῆς Τετάρτης 11 Ἰανουαρίου «περὶ λύχνων ἁφάς» (δηλ. τὴν ὥρα ποὺ ἄναβαν τὰ φανάρια γιὰ τὸν φωτισμὸ τῆς νύχτας) τὰ πλοῖα ἀγκυροβόλησαν στὸν ὅρμο τῆς Περιβόλας, στὸν Μαραθῶνα τῆς Αἴγινας.Σ.Σ2 Τότε οἱ τρεῖς ἄνδρες τῆς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς, μαζὶ μὲ ἄλλους, ἀνέβηκαν στὸ πλοῖοΣ.Σ3 γιὰ νὰ σφίξουν τὸ χέρι τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς Χώρας, ποὺ ἐρχόταν στὴν Πρωτεύουσά της μὲ σκοπὸ νὰ δημιουργήσει τὸ Νέο Ἑλληνικὸ Κράτος! Ἦταν μιὰ μέρα χαρᾶς γιὰ ὅλους!
Σ.Σ1. Μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ μαῦρες σελίδες τῆς Νεώτερης Ἱστορίας εἶναι ἡ ἀνατίναξη τῆς ναυαρχίδας ἀπὸ τὸν Μιαούλη στὸν Πόρο, στὶς 1/13 Αὐγούστου 1831.
Σ.Σ2. Ὁ ὅρμος τοῦ Μαραθώνα (= παραθαλάσσια τοποθεσία) ἦταν γνωστὸ ἀγκυροβόλιο ἀπὸ τὰ πανάρχαια χρόνια. Ἐκεῖ ἀγκυροβόλησαν κατὰ καιροὺς οἱ μεγάλοι στόλοι τῶν ἰσχυρῶν Κρατῶν. Τὸ 480 π.Χ. οἱ Ἕλληνες ἐκεῖ διαμοίρασαν τὰ Περσικὰ λάφυρα μετὰ τὴν ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος.
Σ.Σ3. Προσωπικὴ μου ἄποψη πὼς ὁ Καποδίστριας δὲν ἀποβιβάστηκε τότε στὴν στεριά, ἀλλὰ οἱ Ἕλληνες ἐπίσημοι ἀνέβηκαν μὲ πλοιάριο στὸ Warspite.
