Τὰ πρῶτα Ψηφίσματα – Νόμοι τοῦ Κράτους
Ἔχει πολὺ ἐνδιαφέρον –καὶ ἀπὸ πλευρᾶς περιεχομένου– νὰ δοῦμε τὰ πρῶτα Ψηφίσματα τοῦ Κυβερνήτη ποὺ ἀποτελοῦν καὶ τοὺς πρώτους Νόμους τοῦ Κράτους. Στὶς 22 Ἰανουαρίου 1828, μὲ τὸ Ε΄ Ψήφισμα καθορίστηκαν οἱ ὅρκοι.
Ἄρθρον Α΄. Ἡ προσωρινὴ Κυβέρνησις τῆς Ἑλλάδος ὁρκίζεται κατὰ τοὺς ἑφεξῆς τρόπους.
Ἄρθρον Β΄. Ὅρκος τοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος
«Ἐν Ὀνόματι τῆς Ἁγιωτάτης καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος ὁρκίζομαι νὰ ἐκπληρώσω, κατὰ τὰς ὁποίας αἱ πράξεις τῆς Ἐπιδαύρου, τοῦ Ἄστρους καὶ τῆς Τροιζῆνος ἔθεσαν βάσεις, τὰ ἐμπιστευθέντα μοι χρέη παρὰ τοῦ Ἔθνους. Ὁρκίζομαι νὰ τὰ ἐκπληρώσω μέχρι τῆς συγκαλέσεως τῆς Ἐθνικῆς Συνελεύσεως κατὰ τοὺς κανόνας διὰ τῆς καταστάσεως τῆς Προσωρινῆς Κυβερνήσεως ὁρισθέντας, μόνον σκοπὸν ἔχων νὰ προάξω τὴν πρόοδον τῆς Ἐθνικῆς καὶ πολιτικῆς ἀνακαινίσεως τῆς Ἑλλάδος, ὥστε νὰ δυνηθῇ ὅσον τάχιστα νὰ ἀπολαύσῃ τῶν σημαντικῶν ὠφελειῶν, τὰς ὁποίας ἡ ἐν Λονδίνῳ Συνθήκη 6 Ἰουλίου 1827, τὴν ἐπαγγέλλεται. ( Σημ: βλ. Γεν. Ἐφημερ. 6 (Παράρτημα) 25 Ἰανουαρίου 1828)
Καθίστημι ἐμαυτὸν ὑπεύθυνον δι’ ὅλας τὰς πράξεις τῆς Διοικήσεώς μου, καὶ ἐγγυῶμαι νὰ ὑποβάλλω αὐτὰς εἰς τὴν κύρωσιν τῆς Ἐθνικῆς Συνελεύσεως, ἥτις θέλει συνέλθει τὸν Ἀπρίλιον μῆνα».
Ἄρθρον Γ΄ Ὁ ὅρκος τοῦ Πανελληνίου
«Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγιωτάτης καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος, ὁρκιζόμεθα νὰ ἐκπληρώσωμεν, κατὰ τὰς ὁποίας αἱ πράξεις τῆς Ἐπιδαύρου, τοῦ Ἄστρους, τῆς Τροιζῆνος ἔθεσαν βάσεις…».
Ἀκολουθεῖ ὁ τύπος τῆς ὁρκωμοσίας τοῦ Γραμματέως τῆς Ἐπικρατείας (= τοῦ σημερινοῦ Πρωθυπουργοῦ), μὲ τὰ μέλη τοῦ Πανελληνίου καὶ τῶν Γραμματέων (= Ὑπουργῶν).
Τὴν ἑπόμενη μέρα, στὶς 23 Ἰανουαρίου 1828, ὁ Κυβερνήτης ὅρισε τὸν τύπο ὁρκωμοσίας τῆς Κυβερνήσεως:
ΨΗΦΙΣΜΑ ΣΤ΄
Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ψηφίζει Ψήφισμα ΣΤ΄, ἀρ. 18
«…Ἡ καθίδρυσις τῆς προσωρινῆς Κυβερνήσεως ἐκτελεῖται μὲ τοὺς πλέον ἁπλοὺς τρόπους. Πᾶσα ἑορτή, ἥτις ἤθελεν ἐπιφέρει ἔξοδον, ἀντιβαίνει εἰς τὴν δυστυχῆ θέσιν τῆς πατρίδος μας. (Σημ: Γιὰ νὰ στεγασθοῦν οἱ πρόσφυγες χτίζονταν γρήγορα καλύβες μὲ ἕτοιμα οἰκοδομικὰ ὑλικὰ ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα μνημεῖα. Τότε ἔγιναν –δυστυχῶς– μεγάλες καταστροφές στὶς Ἀρχαιότητες). Ὁ μόνος τρόπος νὰ ἐκτελεσθεῖ ἡ εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸ Ἔθνος εὐάρεστος αὕτη τελετὴ εἶναι νὰ γίνει πραγματική τις περίθαλψις εἰς τοὺς δυστυχεῖς πολίτας, οἵτινες ἔχασαν τὴν καλύβαν των. Θέλομεν προσπαθήσει μ’ ὅλα ταῦτα νὰ προμηθεύσωμεν εἰς τοιαύτην εὐκαιρίαν κάποιαν παρηγορίαν εἰς τὴν ἀθλιότητά των τηροῦντες τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίου «Μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου…». (Σημ: Ἡ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου γιὰ διακριτικὴ ἐλεημοσύνη περιέχεται στὰ πρῶτα Νομοθετήματα τοῦ Κράτους. Ὁ Καποδίστριας συνιστᾶ τὴν ἀποφυγὴ κάθε σπατάλης).
Ἄρθρον Α΄. “Ἡ προσωρινὴ Κυβέρνησις τῆς Ἑλλάδος καθιδρύεται ὁρκιζομένη ἐπὶ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Μητροπόλεως τῆς Αἰγίνης τὴν 26 Ἰανουαρίου εἰς τὰς 10 ὥρας πρὸ τοῦ μεσημερίου”.
Στὰ ὑπόλοιπα τέσσερα ἄρθρα ὁρίζονται ὁ τύπος τῆς ὁρκωμοσίας τοῦ Κυβερνήτη καὶ τῆς πρώτης Ελληνικῆς Κυβερνήσεως.
Ἡ ἔννοια τοῦ ὅρου «προσωρινὴ Κυβέρνησις τῆς Ἑλλάδος»
Αὐτὸς ὁ ὅρος ἀρχικὰ φαίνεται πὼς ἐκφράζει τοὺς ἐνδομύχους πόθους τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ Καποδίστρια, ὁ ὁποῖος ἐνστερνιζόταν τὴν ἔννοια τῆς «Ρωμηοσύνης» μὲ τὴν εὐρεῖα τοῦ ὅρου ἔννοια. Ἡ χρήση τοῦ ὅρου ὅμως ἐνέχει καὶ κάποια ἄλλη σκοπιμότητα: (Σημ: βλ. τὴν ἀπάντηση τοῦ Καποδίστρια στὸν Ἄγγλο διπλωμάτη καὶ τὴν ἀνάλυση τοῦ ὅρου «Ἔθνος». Γιὰ τοὺς μαχητὲς τῆς ἐλευθερίας Πρωτεύουσα τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἦταν ἡ πόλη τῶν ὀνείρων τοῦ Γένους, ἡ Κωνσταντινούπολη. Αὐτὸ διαφαίνεται καὶ στὰ «Ἀπομνημονεύματα» τοῦ Κολοκοτρώνη. Στὸν λαὸ αὐτὴ ἡ ἀντίληψη ἐκφράζεται μὲ τὸ δημῶδες: «Πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θἆναι»).
Ὁ ὅρος «προσωρινὸς» χρησιμοποιεῖται στὰ πρῶτα χρόνια τῆς Ἐπαναστάσεως γιὰ νὰ χαρακτηρίσει τὸ πρῶτο Πολίτευμα καὶ τὴν Διοίκηση, ἀφοῦ ἡ ἕδρα τῆς ἑκάστοτε Κυβερνήσεως ἄλλαζε συχνά -λόγῳ τοῦ ἐμφυλίου ἀπὸ πόλη σὲ πόλη καὶ ἀπὸ χωριὸ σὲ χωριό. Ἡ Ἑλλάς, ὅπως εἴπαμε, δὲν εἶχε ἀκόμη ἀναγνωρισθεῖ ὡς Ἐλεύθερο Κράτος, δὲν εἶχε νομικὴ ὑπόσταση. Ἡ ἐφαρμογὴ τῆς Συνθήκης τοῦ Λονδίνου ἀπὸ τὶς τρεῖς Δυνάμεις καθυστεροῦσε… Ὁ Σουλτᾶνος δὲν παραδεχόταν ἐπέμβαση τῶν Εὐρωπαίων στὶς «διαφορές» του μὲ τοὺς «ἐπαναστατημένους ὑπηκόους» του. Ἀκόμη καὶ ὁ Τσάρος ἐμφανιζόταν ἀπρόθυμος γιὰ κάποιον πόλεμο μὲ τὴν Τουρκία.
Ἐπειδή, λοιπόν, ἡ Ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων διέτρεχε σοβαρὸ κίνδυνο καὶ οἱ Μεγάλες Δυνάμεις δὲν ἦταν πρόθυμες νὰ ἀποσαφηνίσουν τὶς προθέσεις τους ἔναντι τῆς Χώρας, ὁ Καποδίστριας υπήρξε πολὺ προσεκτικὸς στὴν διατύπωση τῶν ἐκφράσεων στὰ ἐπίσημα κείμενα τοῦ Κράτους… Ἐξάλλου, ἡ διπλωματική του εμπειρία τὸν εἶχε διδάξει πὼς ἡ Ἱερὰ Συμμαχία εἶχε τὴν δυνατότητα λ.χ. νὰ πνίξει στὸ αἷμα τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, ὅπως αυτό εἶχε συμβεῖ σὲ ἀνάλογες περιπτώσεις. Δὲν ἤθελε, λοιπόν, νὰ προκαλέσει με την οξύτητα των εκφράσεων τὴν ἀντίδραση τῶν Ἰσχυρῶν της Ευρώπης, τὴν στιγμή μάλιστα κατά την οποία δὲν εἶχε ἀκόμη γίνει ἡ ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς ὑποστάσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους.
Τὸν ὅρο «προσωρινὴ» Κυβέρνηση ἀκολουθεῖ τὸ ρῆμα «καθιδρύεται». Αὐτὸ τίθεται μὲ πολλὴ ἔμφαση. Ἔχει τὴν ἔννοια ὅτι «μέχρι τώρα ἡ Κυβέρνηση μπορεῖ νὰ περιφερόταν. Τώρα ὅμως κατασταλάζει, ριζώνει, μένει σταθερὴ σὲ ἕνα τόπο».
Ὑπάρχει, ὅμως καὶ μιὰ δεύτερη ἑρμηνεία γιὰ τὴν χρήση τοῦ ὅρου: ὅτι δηλ. ἀποτελοῦσε ἕνα εὐφυὲς πολιτικὸ τέχνασμα τοῦ Καποδίστρια, ώστε να αποφευχθούν ἀντιδράσεις τῶν διαφωνούντων, σὲ μιὰ τόσο κρίσιμη στιγμὴ γιὰ τὸ Ἔθνος. Ἦταν γνωστὸ, ότι στὴν Εὐρώπη ἐπικρατοῦσε την εποχή εκείνη τὸ πνεῦμα τῆς «πεφωτισμένης Δεσποτείας». Οἱ ἡγέτες τῆς «Ἱερᾶς Συμμαχίας» δὲν συμπαθοῦσαν τὸ κίνημα τῶν «καρμπονάρων», τὸ ὁποῖο κάτω ἀπὸ τὴν ἐπίδραση τῶν ἰδεῶν τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως ἐμφανιζόταν ὡς ὁ ὑπ’ ἀριθμ. ένα ἐχθρὸς τῶν «Δεσποτικῶν ἀντιλήψεων». Οἱ Μονάρχες τῆς Εὐρώπης ἀπεχθάνονταν τοὺς ἀδυνάμους λαούς, οἱ ὁποῖοι ἐπιζητοῦσαν Ἀνεξαρτησία καὶ πολιτικὰ δικαιώματα. Σὲ μερικὲς περιπτώσεις μάλιστα κατέπνιξαν στὸ αἷμα ορισμένα Ἐπαναστατικὰ κινήματα ( όπως π.χ συνέβη με την περίπτωση τοῦ Βασιλείου τῆς Νεαπόλεως, τῶν δύο Σικελιῶν, όπου σφαγιάσθηκαν δέκα χιλιάδες ἄνθρωποι από Αυστριακούς στρατιώτες…)
Ένας άλλος λόγος είναι, το γεγονός ότι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς πληρεξουσίους τῶν Ἐθνοσυνελεύσεων ἐπιθυμοῦσαν τὴν καθιέρωση Βασιλικοῦ Πολιτεύματος καὶ τὴν ἐκλογὴ ἡγεμόνος (ὄχι τόσο ἀπὸ λόγους ἰδεολογικούς, ὅσον ἐκείνους πολιτικῆς σκοπιμότητος). Εύστοχα ὁ Καποδίστριας, μὲ τὴν φράση «ἡ προσωρινὴ Κυβέρνησις τῆς Ἑλλάδος καθιδρύεται…» ἄφησε σκόπιμα νὰ πλανᾶται ἀόριστα ἡ ἐντύπωση στοὺς Ἰσχυροὺς τῆς Εὐρώπης, πὼς δὲν ἀποκλειόταν στὸ μέλλον οἱ Ἕλληνες νὰ ἀποδεχθοῦν τὸν θεσμὸ τῆς Βασιλείας… Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἔτσι ἤλπιζε νὰ ἀποτρέψει μὶα πιθανὴ βίαιη ἐπέμβαση τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. Ταυτόχρονα διεχώριζε καὶ τὴν θέση του ἀπέναντι στὸ κίνημα τῶν «καρμπονάρων» τῆς Εὐρώπης. Κερδιζόταν κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ πολύτιμος χρόνος, προκειμένου οἱ Εὐρωπαϊκὲς Δυνάμεις νὰ ἀναγνωρίσουν τὴν Ἐθνικὴ Κυριαρχία τῆς Χώρας μὲ τὴν σύνταξη τοῦ ὁριστικοῦ πολιτεύματός της.
Ἡ ὁρκωμοσία τοῦ Κυβερνήτη στὴν Μητρόπολη
Πέρασαν ἤδη δεκατέσσερις ἡμέρες ἀπὸ τὴν ἄφιξη τοῦ Καποδίστρια στὴν Αἴγινα. Και η μεγάλη στιγμὴ ἔφθασε:
Στὶς 26 Ἰανουαρίου 1826 –καὶ σύμφωνα μὲ τοὺς πιὸ πάνω τύπους– μὲ λαμπρότητα πραγματοποιήθηκε στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῆς Αἴγινας ἡ ὁρκωμοσία τοῦ πρώτου Κυβερνήτη τῆς Χώρας Ἰωάννη Καποδίστρια.
Τὴν ἴδια μέρα καὶ στὸν ἴδιο τόπο ὁρκίσθηκαν ὁ Γραμματεὺς Ἐπικρατείας (σημερινὸς Πρωθυπουργός) Σπυρίδων Τρικούπης, οἱ Γραμματεῖς (Ὑπουργοί) καὶ τὰ 27 μέλη τοῦ «Πανελληνίου» (δηλ. τοῦ Συμβουλευτικοῦ Νομοθετικοῦ Σώματος , το οποίο ἀντικατέστησε τὴν διαλυθεῖσα Βουλή). Ἀπὸ τὴν «Γενικὴ Ἐφημερίδα» ἔχουμε πάλι τὴν περιγραφή:
«Πρὶν ἔλθη ἡ 10 ὥρα πρὸ μεσημβρίας τῆς ἡμέρας αὐτῆς εἶχον γίνει ὅλαι αἱ εἰς τὴν πάνδημον ταύτην τελετὴν ἀνήκουσαι προετοιμασίαι. Ὁ δρόμος ὁ φέρων ἀπὸ τὴν οἰκίαν τοῦ Κυβερνήτου εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Μητροπόλεως, ὅπου ἔμελλε νὰ τελεσθῇ ἡ ὁρκωμοσία, ἦτο κατεστρωμένος ἀπὸ ἐλαιῶν κλάδους. Ὅταν ἔφθασεν ἡ προσδιορισμένη ὥρα, ὁ Κυβερνήτης, συνοδευόμενος ἀπὸ τὰ ἤδη ἐκλεχθέντα μέλη τοῦ Πανελληνίου καὶ τὸν Γραμματέα τῆς Ἐπικρατείας, ἦλθεν εἰς τὴν Μητρόπολιν μετὰ τῆς προσηκούσης τάξεως ἐν μέσῳ πολυαρίθμου λαοῦ.
Προηγοῦντο δὲ εἰς τὴν πομπὴν πρῶτον μὲν οἱ παῖδες τῆς Ἀλληλοδιδακτικῆς Σχολῆς μὲ τὴν σημαία των, φέροντες ὅλοι ἀνὰ χεῖρας κλάδους ἐλαίας· ἔπειτα δὲ δύο σημαῖαι Ἑλληνικαὶ καὶ ἡ μουσικὴ τοῦ Ἀγγλικοῦ δικρότου Οὐάρσπιτ.
Ὅταν δὲ ἔφθασαν εἰς τὸν Ναόν, πρῶτον μὲν ἐτελέσθη παρὰ τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου ἡ συνήθης Παράκλησις· ἔπειτα δὲ σταθεὶς ὁ Κυβερνήτης κατὰ πρόσωπον τοῦ Μητροπολίτου κρατοῦντος εἰς χεῖρας τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον, καὶ ἀνατείνας τὴν δεξιὰν ὡρκίσθη τὸν εἰς τὸ Ε΄ Ψήφισμα περιεχόμενον ὅρκον”.
Ἑπομένως ὡρκίσθησαν κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ μέλη τοῦ Πανελληνίου (Σημ: Ἀναφέρουμε μερικὰ ὀνόματα μελῶν τοῦ Πανελληνίου, ποὺ κατέφθασαν ἀπὸ ἄλλα μέρη στὴν Αἴγινα: Ἀλέξανδρος Μαυροκορδᾶτος, Γεώργιος Σταύρου, Ἀλέξανδρος Κοντόσταυλος, Γρηγόριος Σοῦτσος, ὁ Κερκυραῖος Γεώργιος Γεννατᾶς καὶ ὁ ἀδελφὸς τοῦ Κυβερνήτη Βιάρος Καποδίστριας. Ὁ τελευταῖος διορίστηκε μέλος «τοῦ Γενικοῦ Φροντιστηρίου τῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας καὶ Επιμελητείας τοῦ Πολέμου». Λίγες μέρες μετὰ ἦρθε καὶ ὁ μικρότερος ἀδελφός του Αὐγουστῖνος, στὸν ὁποῖο ο Κυβερνήτης ἀνέθεσε καθήκοντα στρατιωτικά. Ὁ διορισμὸς τῶν δύο ἀδελφῶν ἀποδείχθηκε λανθασμένη ἐνέργεια τοῦ Καποδίστρια. Τότε ἄρχισαν νὰ ἀκούγονται στὰ καφενεῖα τῆς Αἴγινας οἱ πρῶτοι ψίθυροι, ποὺ ἀργότερα θὰ ἐκφραστοῦν μὲ τὸ πικρόχολο εκείνο σχόλιο: «Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνάει». Ὁ ἴδιος ὁ Καποδίστριας δὲν δεχόταν νὰ τὸν προσφωνοῦν «κόμη». Ζοῦσε ἁπλὴ ζωή. Ὁ λαὸς ἀρεσκόταν νὰ τὸν ὀνομάζει «μπαρμπα-Γιάννη». Τὰ ἀδέλφια του, ὅμως, ἔκαναν σοβαρὰ λάθη καὶ ἀψυχολόγητες ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες καὶ τελικὰ ἐξέθεσαν τὸν ἴδιο τὸν Κυβερνήτη. Κυρίως αὐτοὶ εὐθύνονται γιὰ τὴν δυσαρέσκεια τοῦ λαοῦ ποὺ τελικὰ εἰσέπραξε ὁ ἀδελφός τους Ἰωάννης).
….μετὰ τοῦ Γραμματέως τῆς Ἐπικρατείας τὸν παρὰ τοῦ αὐτοῦ Ψηφίσματος προσδιοριζόμενον ὅρκον.
Τελεσθείσης τῆς ὁρκωμοσίας, ἐψάλη μικρὰ δοξολογία πρὸς τὸν Θεόν, καὶ μετ’ αὐτὴν ἡ συνήθης δέησις ὑπὲρ τῶν τριῶν Ἡγεμόνων τῶν προστατευόντων τὴν Ἑλλάδα. (Σημ: Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ ἔδωσε παραγγελία καὶ οἱ ἱεροψάλτες τοῦ Ναοῦ συνέθεσαν καὶ ἔψαλαν τότε τὸ πρῶτο «Πολυχρόνιο» τῶν Νεωτέρων Χρόνων γιὰ τοὺς τρεῖς Ἡγεμόνες (βλ. Κοκκίνου «Ἑλλην. Ἐπανάστασις, τόμ.6, σελ. 203).
Εἰς τὴν δέησιν ταύτην ἡ πόλις ἐκανονοβόλησεν εἴκοσι καὶ μίαν. Μετὰ ταῦτα ἔγινεν ἑτέρα δέησις ὑπὲρ τοῦ Κυβερνήτου Κόμητος Καποδίστρια καὶ τῆς νέας Κυβερνήσεως τῆς Ἑλλάδος, καὶ τὰ ἐν τῷ λιμένι Ἀγγλικὰ καὶ Ρωσσικὰ πλοῖα ἐκανονοβόλησαν δέκα καὶ ἐννέα, ὑψώσαντα τὴν Ἑλληνικὴν σημαίαν, καὶ ἔχοντα ἐπὶ τῶν καταρτίων ἀναπεπταμένας ποικιλοχρόους πτερυγίας (Flammes). Ἀπεπληρώθη ἡ πάνδημος αὕτη τελετὴ διὰ τῆς συχνῆς ἀνευφημίας τοῦ λαοῦ «Ζήτω ὁ Κυβερνήτης ἡμῶν» καὶ ἡ Ἐξοχότης του ἐπέστρεψεν εἰς τὴν οἰκίαν του μὲ τὴν αὐτὴν πομπήν, μὲ τὴν ὁποίαν ἦλθεν εἰς τὸν Ναόν.
. Ἀμέσως δὲ ἐπροσφέρθη ἓν πρόγευμα, εἰς τὸ ὁποῖον παρευρέθησαν τὰ μέλη τοῦ Πανελληνίου, ὁ Γραμματεὺς τῆς Ἐπικρατείας καὶ ἀλλογενεῖς ἀξιωματικοί, καὶ εἰς τὸ ὁποῖον προέπιον ὑπὲρ τῶν τριῶν Ἡγεμόνων καὶ προστατῶν τῆς Ἑλλάδος, ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους καὶ ὑπὲρ τῆς κατευοδώσεως τῆς νέας Κυβερνήσεως.
Ἡ ἡμέρα αὕτη ὑπῆρξεν ἡμέρα κοινῆς χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως καὶ θεωρεῖται ὡς μία τῶν ἐπισημοτέρων ἡμερῶν τῆς Ἑλλάδος διὰ τὴν καθίδρυσιν τῆς νέας Κυβερνήσεως».
Ἀπὸ τὴν τόσο ὡραία καὶ γλαφυρὴ περιγραφὴ ποὺ κάνει ἡ «ΓενικὴἘφημερίς» ἂς σχολιάσουμε μόνο τὶς τελευταῖες λέξεις τοῦ κειμένου:
«Ἡ ἡμέρα αὕτη ὑπῆρξεν… μία τῶν ἐπισημοτέρων ἡμερῶν τῆς Ἑλλάδος διὰ τὴν καθίδρυσιν τῆς νέας Κυβερνήσεως». Πραγματικά! Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ ὁρκίστηκε ὁ πρῶτος Κυβερνήτης καὶ ἡ πρώτη ἐπίσημη Κυβέρνηση τοῦ Κράτους στὴν «μεγάλη Ἐκκλησία» τῆς Αἴγινας, ἀπὸ ἐκείνη τὴν στιγμὴ ἄρχισε νὰ πάλλει ἡ καρδιὰ τῆς
Ἐλευθέρας Ἑλλάδος. Ἦταν ἡ στιγμὴ ποὺ σήμανε τὴν ἀφετηρία γιὰ τὴν ἔναρξη τῆς ζωῆς τοῦ Νεωτέρου Ἑλληνικοῦ Κράτους.
Μετὰ τὴν λήξη τῆς τελετῆς ὁ Καποδίστριας ἐπέστρεψε στὸ Κυβερνεῖο. Ἦταν ἀποφασισμένος νὰ κάνει τὰ πάντα, προκειμένου νὰ βοηθήσει τὴν Πατρίδα του, μὲ ὅσους κόπους καὶ θυσίες αὐτὸ συνεπαγόταν…
Ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ Καποδίστρια
Μὲ τὴν ἐγκατάστασή του στὸ Κυβερνεῖο ἄρχισε ἀμέσως τὴν σκληρὴ δουλειά. Ἐργαζόταν μέρα-νύχτα ἀκατάπαυστα, γιὰ νὰ βάλει γερὰ καὶ δίκαια θεμέλια στὸ ἀνύπαρκτο ἀκόμη Κράτος. Ἡ «Γενικὴ Ἐφημερὶς» γράφει:
….η λάμπα τοῦ δωματίου του ἔσβηνε στὶς 4 μετὰ τὰ μεσάνυχτα καὶ ἄναβε ξανὰ στὶς 7 τὸ πρωί. Εἶχε ἀδυνατίσει φοβερὰ ἀπὸ τὸν κόπο καὶ τὶς κακουχίες. Ὁ γιατρὸς τοῦ εἶπε νὰ βελτιώσει λίγο τὴν τροφή του κι ἐκεῖνος ἀπήντησε ἀποφασιστικά: «Τότε μονάχα θὰ βελτιώσω τὴν τροφή μου, ὅταν θὰ εἶμαι βέβαιος ὅτι δὲν ὑπάρχει οὔτε ἕνα Ἑλληνόπουλο ποὺ νὰ πεινάει…».
Ὁ Μακρυγιάννης γιὰ τὸ ἴδιο θέμα ἔγραφε: «Ὁ Κυβερνήτης ἔτρωγε ἐπὶ τέσσερις ἡμέρες μία κότα».
Ζοῦσε καὶ ντυνόταν πολὺ ἁπλά. Δύο φορὲς ἀρνήθηκε τὸν μισθὸ , τον οποίο τοῦ εἶχαν ἐγκρίνει ἡ Βουλὴ καὶ ἡ Γερουσία, γεγονὸς ποὺ προκάλεσε τὸν γενικὸ θαυμασμό. Ἔλεγε χαρακτηριστικά: «Ἐμένα μοῦ χρειάζονται 60 λεπτὰ τὴν ἡμέρα γιὰ νὰ ζήσω!».
Μετὰ ἀπὸ τὴν δολοφονία τοῦ Καποδίστρια ὁ ἀδελφός του Αὐγουστῖνος πῆγε στὴν Ρωσσία προσκεκλημένος τοῦ Ἀλεξάνδρου Στούρτζα ποὺ ἤθελε νὰ πληροφορηθεῖ ἀπὸ «πρῶτο χέρι» τὰ δραματικὰ γεγονότα. Στοὺς ἕξι μῆνες ποὺ ἔμεινε ἐκεῖ συναντήθηκε καὶ μὲ τὸν Τσάρο. Ὁ Νικόλαος πρότεινε νὰ τοῦ χορηγηθεῖ ἐτήσια σύνταξη 1.200 δουκάτων. Καὶ ἐκεῖνος τὴν δέχθηκε! Δέχθηκε δηλ. ὅ,τι εἶχε ἀπορρίψει στὴν ζωὴ ὁ νεκρὸς ἀδελφός του Ἰωάννης!
Ο Ιωάννης εἶχε ὑποθηκεύσει ὁλόκληρη τὴν μεγάλη πατρικὴ περιουσία του, την οποία εἶχε στὴν Κέρκυρα, στὸν πάμπλουτο Λάζαρο Κουντουριώτη «ἀντὶ δέκα χιλιάδων ταλλήρων», για νὰ φέρει τρόφιμα ἀπὸ τὴν Ἰταλία στοὺς πεινασμένους! Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ λαὸς τὸν αἰσθανόταν σὰν πατέρα του, φύλακα ἄγγελο, προστάτη καὶ σωτῆρα του. Ἐκεῖνον, ποὺ προηγουμένως εἶχε ζήσει μέσα στὴν χλιδὴ τῶν Ἀνακτόρων καὶ τώρα δεχόταν νὰ συγκακοπαθήσει μαζί του… Ὁ Νικόλαος Δραγούμης περιγράφει ἕνα χαριτωμένο περιστατικὸ ποὺ συνέβη στὴν πρώτη του περιοδεία στὴν Κορινθία:
«…Τῆς ὅλης κυβερνητικῆς πομπῆς προηγεῖτο ὁ ταχυδρομικὸς διανομέας Καρδαρᾶς, ντυμένος μὲ “βελούδινον χρυσοκέντητον σεγκούνιον”. Ὁ λαός, ποὺ δὲν γνώριζε ποιὸς ἦταν ὁ Κυβερνήτης, ζητωκραύγαζε τὸν Καρδαρᾶ, πιστεύοντας πὼς αὐτὸς ἦταν ὁ Σωτῆρας του… Ἐπεμβαίνει ὁ Κολοκοτρώνης. «Καὶ τί θέλεις νὰ κάμω, Θεοδωράκη;», τὸν ρώτησε ὁ Καποδίστριας. «Ἡ Ὑπερεξοχότης σου πρέπει νὰ ἐνδυθεῖ τὴν Κυβερνητικήν της στολή». Καὶ σὲ ἕνα χάνι ὁ Καποδίστριας ἄλλαξε, ἡ στολή ὅμως, ποὺ φόρεσε, δὲν διέφερε ἀπὸ ἐκείνη τῶν δασονόμων τῆς ἐποχῆς τῆς Ἀντιβασιλείας ἐπὶ Ὄθωνος!».
Δὲν φοροῦσε ποτὲ τὶς ἐπίσημες στολές του, γιατὶ «τόσον σπαράχθηκεν ἡ καρδία μου ἀπὸ τὸ ἀνέλπιστον θέαμα», ὅπως ἐκμυστηρεύτηκε στὸν μεγάλο φίλο τῆς Ἑλλάδας Ἐϋνάρδο, ὅταν ἀντίκρυσε τὸν ρακένδυτο καὶ ἐξαθλιωμένο λαὸ, κυρίως ἐκεῖνα τὰ ἡμίγυμνα παιδιὰ μὲ τὰ σκελετωμένα κορμιὰ καὶ τὰ δακρυσμένα μάτια…“.
Στὸ Κυβερνεῖο ἔγραφε ἢ ὑπαγόρευε στὰ Γαλλικά. Τὰ κείμενα τὰ μετέφραζε στὰ Ἑλληνικὰ ἡ Γενικὴ Γραμματεία, τὰ ἀντέγραφε καὶ στὴν συνέχεια ὁ Κυβερνήτης τὰ ὑπέγραφε. Ἦταν ἁπλὸς, προσηνής καὶ καταδεκτικός. Ὁποιοσδήποτε μποροῦσε νὰ τὸν συναντήσει· μάλιστα κρατοῦσε διαρκῶς στὸ χέρι ἕνα σημειωματάριο, ὅπου ἔγραφε τὰ αἰτήματα τοῦ καθενός.
Στὸ μεταξὺ ἐξακολουθοῦσε νὰ ἀντιμετωπίζει φοβερὲς δυσκολίες! Ἐκεῖνο τὸν καιρὸ ἔστειλε τὸν Ἔϋντεκ στὸ Ναύπλιο γιὰ νὰ παραλάβει τὰ κλειδιὰ τῶν φρουρίων.Τότε βρῆκε εὐκαιρία ὁ Ἰμπραήμ, γιὰ νὰ ὑπενθυμίσει τὴν παρουσία του, μὲ μιὰ καταστροφικὴ ἐνέργειά του: ἐπικεφαλῆς στρατεύματος δεκαπέντε χιλιάδων ἀνδρῶν, κατέλαβε τὴν Τριπολιτσά, κατεδάφισε τὰ μεγάλα κτήρια τῆς πόλεως καὶ τὶς Ἐκκλησίες της «ὑπὸ τὸν ἦχο τυμπάνων καὶ σαλπίγγων». Μέσα σχεδὸν σὲ μία ἑβδομάδα (10-16 Φεβρουαρίου 1828) κατέστρεψε τὴν πόλη καὶ στὸ τέλος ἔβαλε φωτιά! Τότε συνειδητοποίησαν οἱ Ἕλληνες πὼς ὁ πόλεμος δὲν εἶχε ἀκόμη τελειώσει… Τὴν ὥρα ποὺ κάποιοι μάχονταν γιὰ τὰ συμφέροντά τους, τὴν ἴδια στιγμὴ δίπλα τους ἐξακολουθοῦσαν τὰ ἀδέλφια τους νὰ αἰχμαλωτίζονται καὶ νὰ μεταφέρονται στὰ σκλαβοπάζαρα τῆς Ἀνατολῆς, γιὰ νὰ πουληθοῦν ὡς δοῦλοι! Ἀργότερα ὁ Καποδίστριας διεπίστωσε «ἰδίοις ὄμμασιν» τὴν μεγάλη καταστροφὴ τῆς Τριπολιτσάς. Διοργάνωσε μιὰ περιοδεία στὴν Πελοπόννησο καὶ σὲ μερικὰ νησιά. Ἔλειψε 38 μέρες ἀπὸ τὴν Αἴγινα. Μὲ τὴν ἐπιστροφή του πληροφορήθηκε πὼς ὁ Γεώργιος Μαυρομιχάλης εἶχε βρεῖ τὴν εὐκαιρία νὰ συντάξει καὶ νὰ κυκλοφορήσει στὴν Αἴγινα ἕνα κείμενο, μέσα στὸ ὁποῖο γραφόταν ὅτι: «οἱ πολῖτες ὅλοι ἐμπιστεύονταν εἰς αὐτὸν τὴν τύχην των». Ὁ Καποδίστριας ἀπεδοκίμασε αὐτὸ τὸ ἔγγραφο καὶ διαμαρτυρήθηκε ἔντονα στὸν πατέρα του καὶ Γερουσιαστή Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
(Σημ: Στὶς 15/27 Αὐγούστου τοῦ 1828 ὁ Γεωργάκης Μαυρομιχάλης δήλωσε ἀγανακτισμένος στὸ Ναυαρῖνο καὶ στὸν Γάλλο ὑπάλληλο τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν τῆς Γαλλίας Feburier πὼς «οἱ ἐπαρχίες τῆς Μάνης ὑπῆρξαν ἐλεύθερες στὸ παρελθὸν καὶ θὰ παραμείνουν γιὰ πάντα ἐλεύθερες». Ἦταν λόγια μὲ νόημα).
Ὅμως τὸ ποτάμι εἶχε ἀρχίσει πιὰ νὰ ξεχειλίζει… Ἤδη ἄρχισε νὰ ἐκδηλώνεται μιὰ ἀντίδραση ἀπὸ τὴν Ἀντιπολίτευση, ἡ ὁποία καὶ κλιμακώθηκε στὰ ἑπόμενα τρία χρόνια. Σὲ αὐτό βέβαια συνετέλεσαν καὶ οἱ ἄστοχες ἐνέργειες τῶν ἀδελφῶν του, ἰδιαίτερα τοῦ Βιάρου, ποὺ δυσαρεστοῦσε συνέχεια τὰ ὑπόλοιπα μέλη τοῦ «Πανελληνίου» μὲ τὸ «ἄκομψο» τοῦ χαρακτῆρα του…
